Mustafa Kemal Atatürk, yalnızca büyük bir asker ve devlet adamı değil, aynı zamanda derin bir entelektüel ve yazardı. Onun kaleme aldığı eserler, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş felsefesini, askeri stratejilerini ve toplumsal dönüşüm projelerini anlamak için en birinci kaynaklardır. Bu yazıda, Atatürk'ün bizzat yazdığı veya nutuklarını içeren temel kitaplarını listeleyerek, her birinin önemini ortaya koymaya çalışacağız.
Atatürk'ün askeri dehası, erken dönem eserlerinde kendini gösterir. Bu kitaplar, onun sadece bir komutan değil, aynı zamanda bir askeri teorisyen olduğunun kanıtıdır.
Atatürk'ün ilk kitabıdır. Selanik'teki 3. Ordu Karargahı'nda görevliyken, Almanca bir askeri eğitim kitabını Osmanlıca'ya çevirip geliştirerek hazırlamıştır. Eser, küçük birliklerin muharebe eğitimine odaklanır ve modern askeri talim usullerini anlatır.
Bu eser, bir kurmay subayın manevra ve tatbikat notları niteliğindedir. 1909'da Cumalı Ordugahı'nda yapılan bir askeri tatbikatın detaylı bir değerlendirmesi ve analizini içerir. Subayların eğitimi için pratik bir kılavuz olarak hazırlanmıştır.
Bir önceki kitabın devamı niteliğindedir. Askeri tatbikatların nasıl yapılması, gözlemlenmesi ve değerlendirilmesi gerektiği üzerine detaylı bilgiler verir. Atatürk'ün askeri öğretiye katkısının önemli bir parçasıdır.
Yine bir Almanca eserden yararlanılarak hazırlanmış bu kitap, bölük (company) seviyesindeki birliklerin muharebe eğitimini konu alır. Pratik bilgiler ve talim usulleri ön plandadır.
Bu kitap, Atatürk'ün askeri liderlik felsefesini ortaya koyan en kişisel eserlerinden biridir. I. Dünya Savaşı'ndaki tecrübelerinden sonra, bir subayın (Sami Paşazade Sezai) "Asker Adam" adlı kitabına cevap niteliğinde yazılmıştır. Komutan-subay ilişkisi, inisiyatif kullanma, askeri ahlak ve liderlik üzerine derin düşünceler içerir.
Atatürk'ün en bilinen ve en kapsamlı eseridir. 15-20 Ekim 1927 tarihlerinde Cumhuriyet Halk Partisi'nin İkinci Büyük Kongresi'nde okuduğu, toplam 36.5 saat süren tarihi konuşmasının metnidir. Eser üç bölümden oluşur:
Nutuk, sadece bir hatırat değil, aynı zamanda Türk milletine bırakılmış bir siyasi vasiyet ve tarihi bir belgedir. Atatürk, bu eserde olayları belgelerle (telgraf, mektup) destekleyerek anlatmıştır.
Atatürk'ün dil devrimine yaptığı pratik ve çok önemli bir katkıdır. Türkçe bilim terimlerinin geliştirilmesi amacıyla, kendisi bizzat yeni geometri terimleri türetmiş (örneğin; açı, üçgen, dikdörtgen, artı, eksi, çarpı, bölü) ve bu terimlerle bir ders kitabı yazmıştır. Bugün kullandığımız pek çok matematik terimi onun bu çalışmasının ürünüdür.
Atatürk'ün çeşitli dönemlere ait, yayımlanmamış pek çok not defteri ve anı taslağı bulunmaktadır. Bunlar, "Atatürk'ün Not Defterleri" gibi başlıklarla daha sonra araştırmacılar tarafından derlenip yayımlanmıştır. Askerlik hayatından anılar, gözlemler ve kişisel düşüncelerini içerir.
Atatürk'ün kitapları, onun savaş meydanlarındaki dehasının yanı sıra, çalışma masasındaki üretkenliğinin ve düşünce dünyasının derinliğinin de kanıtıdır. Bu eserler, bir ulusun kaderini değiştiren liderin, aynı zamanda bir "öğretmen" ve "düşünür" kimliğini de gözler önüne serer. Onun fikirlerini ilk elden öğrenmek isteyen herkes için, bu kitaplar eşsiz bir hazinedir.
🔍 Not: Atatürk hakkında yazılmış binlerce kitap bulunmaktadır, ancak bu liste bizzat kendi kaleminden çıkmış temel eserleri kapsamaktadır.
