Bireyin İç Dünyasını Esas Alan Hikâye Yazarları
Edebiyatta "bireyin iç dünyasını esas alan" anlayış, olaylardan çok karakterlerin psikolojik durumlarına, iç çatışmalarına, bilinç akışlarına ve ruh hallerine odaklanan bir yaklaşımdır. Bu tarz hikâyelerde dış dünya, kahramanın algıladığı ve yorumladığı şekliyle verilir.
Bu Anlayışın Öncü Yazarları
Türk edebiyatında, özellikle 20. yüzyılın başlarından itibaren bazı yazarlar Batı edebiyatındaki psikolojik roman ve hikâye anlayışından etkilenerek eserlerinde bireyin iç dünyasını ön plana çıkarmışlardır. İşte bu yazarlardan bazıları:
- Mehmet Rauf: Türk edebiyatında psikolojik roman türünün ilk önemli örneklerinden biri olan Eylül adlı romanıyla tanınır. Eserde, aşk, evlilik ve ihanet temalarını karakterlerin derinlikli iç dünyaları, çatışmaları ve ruh halleri üzerinden işlemiştir.
- Peyami Safa: Romanlarında psikolojik tahlillere büyük önem vermiştir. Dokuzuncu Hariciye Koğuşu adlı eseri, bir gencin hem fiziksel acısını hem de bu acının yol açtığı ruh halini, iç hesaplaşmalarını ve yalnızlığını son derece başarılı bir şekilde anlatır. Matmazel Noraliya'nın Koltuğu ve Bir Tereddüdün Romanı gibi eserlerinde de felsefi ve psikolojik sorgulamalar ön plandadır.
- Abdülhak Şinasi Hisar: Hisar'ın hikâye ve romanlarında olay örgüsü zayıftır. Onun eserlerinde asıl önemli olan, kahramanların ve anlatıcının hatıraları, özlemleri, geçmişe duyduğu bağlılık ve içsel yolculuklarıdır. Fahim Bey ve Biz adlı romanı, bir karakterin iç dünyasını ve hayal kırıklıklarını merkeze alan tipik bir örnektir.
- Tarık Buğra: Özellikle Küçük Ağa romanında, Milli Mücadele dönemini anlatırken bile karakterlerin iç dünyalarındaki ikilemlere, kararsızlıklara ve psikolojik değişimlere odaklanmıştır. Osmancık adlı eserinde de Osman Bey'in içsel gelişimini ve lider oluş sürecini işlemiştir.
- Samiha Ayverdi: Eserlerinde tasavvufi düşünce ve insanın manevi arayışları önemli bir yer tutar. Kahramanlarının içsel yolculukları, ruhsal durumları ve manevi değişimleri, anlatımının merkezinde yer alır.
- Mustafa Kutlu: Modern hikâyeciliğimizin önemli isimlerinden olan Kutlu, son dönem eserlerinde toplumsal meselelerin yanı sıra bireyin modern dünyadaki yalnızlığı, aidiyet arayışı, manevi boşlukları ve içsel huzursuzluklarını derinlemesine işlemiştir.
Bu Yazarların Ortak Özellikleri
- Olay örgüsünden çok, karakterlerin psikolojik portrelerine önem verirler.
- Kahramanlarının iç konuşmalarına, bilinç akışı tekniğine ve ruhsal çözümlemelere sıkça başvururlar.
- Zaman kavramı, genellikle kahramanın iç dünyasında algıladığı şekliyle (psikolojik zaman) verilir.
- Mekân, çoğunlukla kahramanın ruh halini yansıtan bir unsur olarak kullanılır.
- Bireyin toplumla, kendisiyle veya başka karakterlerle olan çatışmaları, dışsal olmaktan çok içsel boyutta ele alınır.
