📚 Cümle Türleri ve KPSS'de Çıkmış Sorular
Cümle türleri, Türkçe dersinin önemli konularından biridir ve KPSS'de sıkça soru gelmektedir. Bu konuyu iyi anlamak, soruları doğru çözebilmenin anahtarıdır. Cümleleri yükleminin yerine, anlamına ve yapısına göre sınıflandırabiliriz.
🗣️ 1. Yükleminin Yerine Göre Cümleler
- ✅ Kurallı (Düz) Cümle: Yüklemi sonda olan cümledir. "Öğrenciler sınav için çok çalıştı."
- 🔄 Devrik Cümle: Yüklemi sonda olmayan cümledir. "Çok çalıştı öğrenciler sınav için."
💬 2. Anlamına Göre Cümleler
- 👍 Olumlu Cümle: İşin yapıldığını veya olduğunu bildirir. "Bu kitabı okudum."
- 👎 Olumsuz Cümle: İşin yapılmadığını veya olmadığını bildirir. "Bu kitabı okumadım."
- ❓ Soru Cümlesi: Bir soru sormak için kurulur. "Bu kitabı okudun mu?"
- 😲 Ünlem Cümlesi: Sevinci, korkuyu, şaşkınlığı vb. duyguları ifade eder. "Vay, ne kadar güzel bir manzara!"
- 🤔 Şart Cümlesi: Bir koşula bağlı olarak anlam taşır. "Derslerine çalışırsan sınavı kazanırsın."
- 💪 Emir Cümlesi: Bir buyruk veya emir anlamı taşır. "Hemen buraya gel!"
- 📢 İstek Cümlesi: Bir dilek veya istek bildirir. "Keşke yanımda olsaydın."
- 🔍 Gereklilik Cümlesi: Bir işin yapılmasının gerekli olduğunu ifade eder. "Yarın erken kalkmalıyım."
🏗️ 3. Yapısına Göre Cümleler
- 🧱 Basit Cümle: Tek yargı, tek yüklem. İçinde fiilimsi bulunmaz. "Çocuk top oynuyor."
- ➕ Birleşik Cümle: İçinde fiilimsi bulunan cümledir.
- 🎯 Girişik Birleşik Cümle: Fiilimsi ile yan cümle oluşturulur. "Kitabı okuyan öğrenci sınıfa girdi." ("okuyan" sıfat-fiil)
- ⏰ Şartlı Birleşik Cümle: "-se, -sa" şart ekiyle kurulur. "Yağmur yağarsa maç ertelenir."
- 😨 İç İçe Birleşik Cümle: Bir cümlenin içinde başka bir cümle yer alır. "O bana, 'Seni özledim,' dedi."
- 🔗 Sıralı Cümle: Virgül veya noktalı virgülle bağlanan, ortak öğe paylaşabilen en az iki yüklemi olan cümle. "Kapıyı açtı, içeri girdi."
- ⛓️ Bağlı Cümle: "Ve, ama, fakat, çünkü" gibi bağlaçlarla bağlanan cümleler. "Çok yoruldu ama pes etmedi."
🎯 KPSS'de Çıkmış Soru Örnekleri ve Çözümleri
📌 Örnek 1 (2022 KPSS): Aşağıdaki cümlelerin hangisi yapısı bakımından ötekilerden farklıdır?
A) Eve geldi, yemeğini yedi ve uyudu.
B) Oraya gidersen onu mutlaka görürsün.
C) Çalışkan öğrenciler her zaman başarılı olur.
D) Seni görünce çok sevindim.
E) Soruları çözerken dikkatli olmalısın.
Çözüm: Seçeneklere baktığımızda A seçeneği sıralı cümledir (virgülle bağlanmış). B, D, E seçenekleri birleşik cümledir (şart ve fiilimsi içerir). C seçeneği ise basit cümledir (tek yargı, fiilimsi yok). Cevap: C
📌 Örnek 2 (2021 KPSS): "Ne söylediğini duymadım." cümlesi için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Devrik cümledir.
B) Olumsuz cümledir.
C) Birleşik cümledir.
D) Fiil cümlesidir.
E) Kurallı cümledir.
Çözüm: Cümleyi inceleyelim: "Ne söylediğini duymadım." Yüklem "duymadım" sonda olduğu için kurallıdır. Bu nedenle A seçeneğindeki "devrik cümledir" ifadesi yanlıştır. Cevap: A
📌 Örnek 3 (2020 KPSS): Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylemin gerçekleşmesi bir koşula bağlanmıştır?
A) Yarın sizi ziyarete gelebilirim.
B) Dışarı çıkmak için hazırlanıyor.
C) Sınavı kazanırsa ailesi ona hediye alacak.
D) Bu konuyu daha önce hiç duymamıştım.
E) Yeni bir araba almayı düşünüyor.
Çözüm: Bir koşul (şart) anlamı taşıyan cümlelerde işin olması başka bir duruma bağlıdır. C seçeneğinde "sınavı kazanırsa" ifadesi bir koşul belirtmektedir. Cevap: C
💡 KPSS İpuçları
- ➡️ Sorularda önce yüklemi bulun. Cümlenin türünü belirlemek için yüklem çok önemlidir.
- ➡️ Birleşik cümle sorularında fiilimsilere (isim-fiil, sıfat-fiil, zarf-fiil) dikkat edin.
- ➡️ "Hangisi farklıdır?" tarzı sorularda tüm seçenekleri tek tek yapı, anlam ve yüklem yerine göre inceleyin.
