Didaktik şiir, öncelikli amacı öğretmek, bilgi vermek, ahlaki veya felsefi bir düşünceyi aktarmak olan şiir türüdür. "Didaktik" kelimesi, Yunanca "didaktikos" (öğretici) kökeninden gelir. Bu tür şiirlerde estetik kaygı ve duygusal yoğunluk ikinci planda kalır; asıl hedef okuyucuyu eğitmek, ona bir gerçeği göstermek veya yol göstermektir.
Antik Yunan'da çiftçilik, denizcilik ve erdemli yaşam üzerine öğütler veren en eski didaktik şiir örneklerindendir.
Tarım, hayvancılık ve arıcılıkla ilgili pratik bilgileri şiir formunda anlatır.
Hayvan karakterler üzerinden insanlara ahlaki dersler veren manzum hikayelerdir. Didaktik şiirin klasik örneklerindendir.
İslami Türk edebiyatının ilk ve en önemli didaktik eseridir. "Mutluluk Veren Bilgi" anlamına gelir. Devlet yönetimi, ahlak ve erdemler hakkında öğütler içeren bir mesnevidir.
"Akıl bir meşaledir, ona göre yürü / Bilgi bir kılavuzdur, ona göre var."
Oğlu Hayri için yazdığı bu mesnevide, din, ahlak, sosyal hayat ve devlet adamlarında bulunması gereken özellikler hakkında öğütler verir.
Dünyanın geçiciliği, insanın zayıflığı, adaletsizlikler gibi konularda hikmetli sözler ve sosyal eleştiriler içerir. Şu beyit didaktik üslubun güzel bir örneğidir:
"Bi-baht olanın bağına bir katresi düşmez / Baran yerine dürr ü güher yağsa semadan"
Toplumsal sorunları, ahlaki çöküntüyü, milli ve dini değerleri ele alan şiirleriyle didaktik bir karakter taşır. "Asım" bölümü gençliğe verilen öğütlerle doludur.
Varoluşsal sorgulamalar, inanç ve toplumsal eleştirileri didaktik bir üslupla işlemiştir. "Zindandan Mehmed'e Mektup" şiiri öğüt verici niteliktedir.
Modern şiirde, salt öğreticilik yerine daha çok imgelerle yüklü, kapalı bir anlatım hakim olsa da, didaktik öğeler tamamen kaybolmamıştır. Günümüzde toplumsal eleştiri, politik mesaj veya felsefi düşünce aktarmak isteyen şairler, didaktik unsurları şiirlerine dahil etmektedir. Ancak bunu yaparken, şiirin sanatsal dokusunu korumaya özen gösterirler.
Sonuç olarak, didaktik şiir, edebiyatın bilgelik ve öğreti geleneğini temsil eder. İnsanlığa yol göstermek, doğruyu ve iyiyi aşılamak için kaleme alınan bu şiirler, edebiyat tarihinin en kadim ve değerli hazinelerinden biridir.
