Dolaylı Tümleç Nedir?
Cümlenin ögelerinden biri olan dolaylı tümleç, yüklemin anlamını "kime, kimde, kimden, neye, neyde, neyden, nereye, nerede, nereden" gibi sorularla tamamlayan ögedir. Yönelme, bulunma ve ayrılma (çıkma) anlamları katar. Bu nedenle genellikle "-e, -de, -den" eklerini alan isimlerden oluşur.
Dolaylı Tümleci Bulmak İçin Sorular
Dolaylı tümleci bulmak için yükleme aşağıdaki sorular sorulur. Bu sorular, dolaylı tümlecin hangi anlamı kattığını da gösterir.
- Kime? (Yönelme)
Örnek: Arkadaşıma hediye aldım. (Kime aldım? -> Arkadaşıma)
- Kimde? (Bulunma)
Örnek: Anahtarlar çantada kalmış. (Neyde kalmış? -> Çantada)
- Kimden? (Ayrılma/Çıkma)
Örnek: Bu haberi ablamdan duydum. (Kimden duydum? -> Ablamdan)
- Neye? (Yönelme)
Örnek: Bütün gün ders çalışmaya odaklandı. (Neye odaklandı? -> Ders çalışmaya)
- Neyde? (Bulunma)
Örnek: Yağmurdan sonra çiçeklerde canlanma oldu. (Neyde canlanma oldu? -> Çiçeklerde)
- Neyden? (Ayrılma/Çıkma)
Örnek: Çok yorucu bir işten çıktı. (Neyden çıktı? -> Yorucu bir işten)
- Nereye? (Yönelme)
Örnek: Yaz tatili için memlekete gideceğiz. (Nereye gideceğiz? -> Memlekete)
- Nerede? (Bulunma)
Örnek: Dün akşam sinemada karşılaştık. (Nerede karşılaştık? -> Sinemada)
- Nereden? (Ayrılma/Çıkma)
Örnek: Sabah erkenden İstanbul'dan yola çıktılar. (Nereden yola çıktılar? -> İstanbul'dan)
Önemli Uyarılar
- "-e, -de, -den" eklerini alan her sözcük dolaylı tümleç olmayabilir. Bu ekler, isim tamlamasının tamlayanı olarak da gelebilir.
Örnek: "Okulun bahçesi geniş." cümlesinde "okulun" sözcüğü, belirtili isim tamlamasının tamlayanıdır, dolaylı tümleç değildir.
- Dolaylı tümleç, cümlede her zaman bulunmak zorunda değildir. Yüklemin anlamına bağlı olarak kullanılır veya kullanılmaz.
- Zarf tümleci ile karıştırmamak gerekir. Zarf tümlecini bulmak için "nasıl, ne zaman, ne kadar, niçin" gibi sorular sorulur.
Kısa Bir Özet
Dolaylı tümleci bulmak için yükleme "Nereye, Nerede, Nereden?" ve bunların karşılığı olan "Kime, Kimde, Kimden, Neye, Neyde, Neyden" sorularını sormak yeterlidir. Bu sorulara verilen "-e, -de, -den" ekli cevaplar, cümlenin dolaylı tümlecini oluşturur.
