Dünyanın Şekli ve Hareketleri TYT
🌍 Dünyanın Şekli ve Hareketleri TYT
Sevgili öğrenciler, TYT Coğrafya'nın temel konularından biri olan "Dünyanın Şekli ve Hareketleri"ni bu ders notumuzda detaylıca işleyeceğiz. Bu bilgiler, coğrafyanın diğer konularını anlamak için de temel teşkil etmektedir.
📐 Dünyanın Şekli (Geoit)
Dünyamız, kutuplardan basık, Ekvator'dan şişkin kendine özgü bir şekle sahiptir. Bu şekle Geoit denir. Bu şeklin sonuçlarını şöyle sıralayabiliriz:
- 🌡️ Ekvator'daki çizgisel hız ve merkez kaç kuvveti en fazladır.
- ⚖️ Yerçekimi kutuplara doğru artarken, Ekvator'da azalır.
- 🌅 Güneş ışınlarının düşme açısı enleme göre değişiklik gösterir.
- 🗺️ Paralel boyları kutuplara doğru kısalır.
- ⏱️ Bir meridyenin iki paralel arasındaki uzunluğu her yerde aynı değildir.
🔄 Dünyanın Hareketleri
Dünyamız iki temel hareket yapar: Kendi ekseni etrafında dönüş (Günlük Hareket) ve Güneş etrafında dönüş (Yıllık Hareket).
⏳ 1. Kendi Ekseni Etrafındaki Hareketi (Günlük Hareket)
Dünya, batıdan doğuya doğru kendi ekseni etrafında 24 saatte döner. Bu hareketin sonuçları oldukça önemlidir:
- 🌞 Gece ve gündüz oluşur ve ardalanır.
- 🧭 Yerel saat farkları oluşur.
- 🌀 Sürekli rüzgarların ve okyanus akıntılarının yönlerinde sapmalar (Coriolis Etkisi) meydana gelir.
- 🌡️ Günlük sıcaklık farkları oluşur. (Fiziksel çözülme, mekanik ufalanma)
- 👁️ Güneş ışınlarının gün içindeki geliş açısı değişir.
🌞 2. Güneş Etrafındaki Hareketi (Yıllık Hareket)
Dünya, Güneş etrafındaki yörüngesini 365 gün 6 saatte tamamlar. Bu harekete bağlı olarak:
- 📅 Mevsimler oluşur.
- ☀️ Güneş ışınlarının bir noktaya düşme açısı yıl boyunca değişir.
- 🌓 Gece ve gündüz süreleri değişir. (Ekinoks tarihlerinde eşit, diğer zamanlarda farklı)
- 🌍 Mevsimlik basınç merkezleri oluşur.
- 🌦️ Muson rüzgarları ve matematik iklim kuşakları oluşur.
📅 Ekinoks ve Gündönümü Tarihleri
Dünyanın yıllık hareketi sırasında Güneş ışınlarının geliş açısına bağlı olarak dört önemli tarih vardır:
- 21 Haziran (Yaz Gündönümü): Yaz mevsiminin başlangıcı, Kuzey Yarım Küre'de yılın en uzun gündüzü.
- 23 Eylül (Sonbahar Ekinoksu): Gece ve gündüz eşitliği, Sonbahar'ın başlangıcı.
- 21 Aralık (Kış Gündönümü): Kış mevsiminin başlangıcı, Kuzey Yarım Küre'de yılın en uzun gecesi.
- 21 Mart (İlkbahar Ekinoksu): Gece ve gündüz eşitliği, İlkbahar'ın başlangıcı.
ÖNEMLİ UYARI: TYT'de bu konudan soru gelirken genellikle şekil bilgisi, hareketlerin sonuçları ve tarihlerin küresel etkileri sorgulanır. Grafik ve şekil yorumlama sorularına dikkat edin!
