# Eksik Baskınlık Nedir? (Akşam Sefası Çiçeği Örneği)
🌺 Genetikte Bir İstisna: Eksik Baskınlık
Genetik biliminde, eksik baskınlık (incomplete dominance), klasik Mendel kalıtımından farklı bir kalıtım şeklidir. Bu durumda, heterozigot bireylerde iki alelin de tam olarak baskınlık kuramaması sonucu, ara bir fenotip ortaya çıkar.
🧬 Klasik Baskınlık vs. Eksik Baskınlık
- ✅ Klasik Baskınlık: Heterozigot birey, baskın alelin fenotipini gösterir
- 🔄 Eksik Baskınlık: Heterozigot birey, her iki alelin karışımı olan ara fenotipi gösterir
- 🎨 Sonuç: İki homozigot ebeveynden, ara özellikte heterozigot yavrular oluşur
🌿 Akşam Sefası Çiçeği: Mükemmel Bir Örnek
Eksik baskınlığın en bilinen örneklerinden biri, Akşam Sefası (Mirabilis jalapa) çiçeğidir. Bu bitkide çiçek rengi kalıtımı eksik baskınlıkla gerçekleşir:
- 🔴 Kırmızı çiçek geni (RR): Homozigot baskın - kırmızı çiçek
- ⚪ Beyaz çiçek geni (rr): Homozigot çekinik - beyaz çiçek
- 🌸 Heterozigot (Rr): Pembe çiçek (ara fenotip)
🔍 Çaprazlama Sonuçları
Kırmızı çiçekli (RR) ve beyaz çiçekli (rr) Akşam Sefası bitkileri çaprazlandığında:
- F1 dölünün tamamı pembe çiçekli (Rr) olur
- F1 dölündeki pembe çiçekli bitkiler kendi aralarında çaprazlanırsa:
F2 dölünde: \( \frac{1}{4} \) kırmızı (RR), \( \frac{1}{2} \) pembe (Rr), \( \frac{1}{4} \) beyaz (rr) çiçekli bitkiler oluşur.
📊 Eksik Baskınlığın Özellikleri
- 🎯 Fenotip Oranı: 1:2:1 (Klasik Mendel oranı 3:1 yerine)
- 🌈 Süreklilik: Özelliklerde keskin ayrım yerine dereceli geçiş
- 🧪 Gen İfadesi: Her iki alel de kısmen ifade bulur
- 🔬 Moleküler Temel: Protein üretiminde veya fonksiyonunda kısmi etki
🌍 Diğer Eksik Baskınlık Örnekleri
- 🐄 Sığırlar: Kırmızı ve beyaz sığırların çaprazlanmasından demir kırı (roan) yavrular
- 🌹 Bazı gül türleri: Kırmızı ve beyaz güllerden pembe güller
- 👨 İnsanlarda: Orak hücre anemisi taşıyıcılığı (hafif anemi)
- 🐔 Tavuklarda: Siyah ve beyaz tavuklardan mavi (ara renk) yavrular
💡 Önemli Bilgiler
Eksik baskınlık, genetik çeşitliliğin artmasında önemli bir mekanizmadır. Doğada, klasik Mendel kalıtımından daha yaygın olarak görülebilir. Akşam Sefası çiçeği, bu genetik prensibi anlamak için mükemmel bir model organizmadır ve genetik derslerinde sıklıkla kullanılır.
Not: Eksik baskınlık, kodominans (eşbaskınlık) ile karıştırılmamalıdır. Kodominansta her iki alel de kendine özgü özelliği aynı anda gösterirken, eksik baskınlıkta ara bir özellik ortaya çıkar.
