⚡ Elektroskop Nedir?
Elektroskop, bir cismin elektrik yüklü olup olmadığını, yüklü ise yükünün türünü (pozitif veya negatif) belirlemek için kullanılan basit bir araçtır. 🧪
🔧 Elektroskobun Temel Yapısı
Bir elektroskop genellikle şu parçalardan oluşur:
- 📦 Metal bir topuz: Elektrik yüklerinin toplandığı kısım.
- 📏 Metal bir çubuk: Topuzdan gelen yükleri ileten kısım.
- 📄 İki adet ince metal yaprak (veya çift yaprak): Genellikle altın veya alüminyumdan yapılır ve çubuğun alt ucuna bağlıdır.
- 🔲 Cam veya plastik bir muhafaza: Yaprakları hava akımlarından korur ve yalıtım sağlar.
🎯 Elektroskop Nasıl Çalışır?
Elektroskobun çalışma prensibi, aynı yüklerin birbirini itmesi ilkesine dayanır. Aynı işaretli yükler birbirini iterken, zıt yükler birbirini çeker.
1. Yüksüz (Nötr) Durum 🟰
Elektroskoba herhangi bir yük dokunmadığında, topuz, çubuk ve yapraklar nötr durumdadır. Bu durumda metal yapraklar kapalı (birbirine bitişik) durur.
2. Yükleme (Örneğin, Pozitif Yükle) ➕
Pozitif yüklü bir cisim (örneğin, yün kazağa sürtülmüş bir cam çubuk) elektroskobun topuzuna dokundurulduğunda:
- ✅ Pozitif yükler, cisimden topuza ve metal çubuğa geçer.
- ✅ Aynı işaretli pozitif yükler birbirini ittiği için, yükler mümkün olduğunca birbirinden uzaklaşmak ister.
- ✅ Yükler, topuz ve yapraklar arasında paylaşılır. Her iki metal yaprak da pozitif yükle yüklenir.
- ✅ Aynı yükle yüklü olan iki yaprak birbirini iter ve bu nedenle yapraklar açılır.
Sonuç: Yaprakların açılması, elektroskobun yüklü olduğunu gösterir.
3. Yük Türünü Belirleme 🔎
Elektroskobun yükünün türünü (pozitif mi negatif mi) anlamak için yüklü bir cisim kullanılır. Bu işleme "test etme" denir.
- 📌 Örnek Durum 1: Elektroskop pozitif yüklü olsun. Pozitif yüklü bir cisim topuza yaklaştırıldığında:
- ➡️ Topuzdaki pozitif yükler, yaklaştırılan pozitif cismin itme kuvveti nedeniyle yapraklara doğru hareket eder.
- ➡️ Yapraklardaki pozitif yük miktarı artar.
- ➡️ Yapraklar daha fazla itilir ve açıklık artar.
- 📌 Örnek Durum 2: Elektroskop yine pozitif yüklü olsun. Bu sefer negatif yüklü bir cisim topuza yaklaştırıldığında:
- ➡️ Topuzdaki pozitif yükler, yaklaştırılan negatif cismin çekme kuvveti nedeniyle topuza doğru hareket eder.
- ➡️ Yapraklardaki pozitif yük miktarı azalır.
- ➡️ Yapraklar arasındaki itme kuvveti azalır ve yapraklar bir miktar kapanır.
Kural: Bilinen yüklü bir cisim elektroskoba yaklaştırıldığında yaprakların açıklığı artıyorsa, elektroskop aynı tür yükle yüklüdür. Yapraklar azıcık kapanıyorsa, elektroskop zıt tür yükle yüklüdür.
💡 Özetle
- 🎯 Elektroskop, elektrik yüklerini algılamak için kullanılır.
- 🎯 Çalışma prensibi aynı yüklerin birbirini itmesine dayanır.
- 🎯 Yüklendiğinde metal yapraklar açılır.
- 🎯 Yükün türünü belirlemek için yüklü bir cisimle test yapılır.
