Fransız İhtilali'nin Mustafa Kemal'in Fikir Hayatına Etkileri
Mustafa Kemal Atatürk'ün fikir dünyasının şekillenmesinde, aldığı askeri eğitimin yanı sıra, dönemin fikir akımları da büyük rol oynamıştır. Bunların en önemlilerinden biri, 1789 Fransız İhtilali'nin dünyaya yaydığı fikirlerdir.
Fransız İhtilali'nin Temel Fikirleri
Fransız İhtilali, dünya tarihini derinden etkileyen şu temel kavramları öne çıkarmıştır:
- Milliyetçilik (Ulusçuluk): Halkın, dil, tarih ve kültür birliğine dayanan bir ulus olduğu fikri.
- Özgürlük: Bireyin hak ve hürriyetlerinin güvence altına alınması.
- Eşitlik: Kanun önünde herkesin eşit sayılması.
- Adalet: Hukukun üstünlüğü ve laik bir hukuk sistemi.
- Egemenliğin Millete Ait Olması: Yönetme gücünün halktan kaynaklanması.
Mustafa Kemal'in Bu Fikirlerle Tanışması
Mustafa Kemal, bu fikirleri ilk olarak Manastır Askeri İdadisi'ndeki eğitimi sırasında okuduğu tarih kitaplarından ve dönemin aydınlarından öğrenmeye başladı. Özellikle Namık Kemal, Ziya Gökalp ve Tevfik Fikret gibi aydınların eserleri, onun düşünce dünyasını zenginleştirdi. Fransız İhtilali'nin getirdiği "ulus" ve "milli egemenlik" kavramları, onun zihninde önemli bir yer edindi.
Fikir Hayatına Doğrudan Etkileri
Fransız İhtilali'nin fikirleri, Mustafa Kemal'in hem Kurtuluş Savaşı'nı yürütüşünde hem de kurduğu Türkiye Cumhuriyeti'nin temel ilkelerinde açıkça görülür:
- Milli Mücadele'nin Temeli: Kurtuluş Savaşı, işgallere karşı Türk milletinin bir bütün olarak verdiği bir mücadeledir. "Ya istiklal, ya ölüm!" parolası, milletin kendi kaderini tayin hakkı (egemenlik) fikrine dayanır. Bu, Fransız İhtilali'nin "milliyetçilik" ve "ulusal egemenlik" ilkeleriyle doğrudan bağlantılıdır.
- Cumhuriyet'in İlanı: Saltanatın kaldırılması ve cumhuriyetin ilanı, egemenliğin millete verilmesi demekti. \( Egemenlik \ Kayıtsız \ Şartsız \ Milletindir. \) sözü, bu fikrin en net ifadesidir ve Fransız İhtilali'nin en önemli sonuçlarından birinin Türkiye'deki tezahürüdür.
- Laiklik İlkesi: Fransız İhtilali, kilisenin devlet ve toplum üzerindeki etkisini kırarak laik bir düzenin temellerini atmıştı. Benzer şekilde, Mustafa Kemal de Türkiye'de din ve devlet işlerini birbirinden ayırarak, modern ve laik bir hukuk devleti kurmayı hedefledi.
- Hukukta Eşitlik: Fransız İhtilali'nin "eşitlik" ilkesi, Türk Medeni Kanunu'nun kabulü ile hayata geçirildi. Bu kanunla, özellikle kadın-erkek eşitliği konusunda devrim niteliğinde adımlar atıldı.
Özgün Yorumu: "Misak-ı Milli"
Mustafa Kemal, Fransız İhtilali'nden etkilenmekle birlikte, bu fikirleri olduğu gibi almak yerine, Türk milletinin gerçekleri ve ihtiyaçları doğrultusunda yorumladı. Onun milliyetçilik anlayışı, ırkçı ve yayılmacı değil; ülke bütünlüğüne ve bağımsızlığa dayanan, birleştirici bir anlayıştı. Bu, Misak-ı Milli (Milli Yemin) sınırları içinde ifadesini bulan, pragmatik ve barışçıl bir milliyetçilikti.
Sonuç olarak, Fransız İhtilali'nin evrensel fikirleri, Mustafa Kemal'in fikir hayatını besleyen önemli kaynaklardan biri olmuş ve onun ulus-devlet, cumhuriyet, laiklik ve milli egemenlik gibi temel ilkeleri benimsemesinde kritik bir rol oynamıştır.
