🌍 Gölge Boyunun Yıl İçinde Değişmesi
Bir cismin gölge boyunun yıl içinde değişmesinin temel nedeni, Dünya'nın eksen eğikliği ve Güneş etrafındaki dolanma hareketidir. Bu iki faktör, Güneş ışınlarının Dünya'ya geliş açısının sürekli değişmesine neden olur.
📐 Temel Prensip: Gelme Açısı
Bir cismin gölge boyu, Güneş ışınlarının yere (ufuk düzlemine) yaptığı açıya bağlıdır. Bu açıya Güneş'in yükseklik açısı denir.
- ☀️ Yüksek Açı: Güneş ne kadar yüksekteyse, gölge o kadar kısa olur. (Örn: Öğle vakti yazın)
- 🌅 Alçak Açı: Güneş ufka ne kadar yakınsa, gölge o kadar uzun olur. (Örn: Sabah/akşam saatleri veya kışın)
🔄 Dünya'nın Eksen Eğikliği ve Mevsimler
Dünya'nın ekseni, yörünge düzlemine yaklaşık 23.5° eğiktir. Bu eğiklik ve Dünya'nın Güneş etrafında dolanması, mevsimleri ve Güneş ışınlarının bir yere yıl boyunca geliş açısını belirler.
🗓️ Yıl İçindeki Durumlar:
- 🌞 Yaz Gündönümü (21 Haziran):
- Kuzey Yarım Küre için Güneş ışınları en dik açıyla gelir.
- Gölge boyları en kısa seviyededir.
- 📌 Örnek: Türkiye'de öğle vakti bir direğin gölgesi neredeyse yok olur.
- ❄️ Kış Gündönümü (21 Aralık):
- Kuzey Yarım Küre için Güneş ışınları en eğik açıyla gelir.
- Gölge boyları en uzun seviyededir.
- 📌 Örnek: Aynı direğin öğle vakti gölgesi, yaz gündönümüne göre çok daha uzundur.
- 🍃 İlkbahar ve Sonbahar Ekinoks (21 Mart & 23 Eylül):
- Güneş ışınları Ekvator'a dik gelir.
- Gölge boyları, yaz ve kışın ortasındaki bir uzunluktadır.
🧭 Matematiksel İlişki
Gölge boyu basit bir trigonometri ile hesaplanabilir. Bir cismin boyu h ve Güneş'in ufuktan yüksekliği (açısı) α ise, gölge boyu (G):
G = h / tan(α)
Bu formülden de görüleceği gibi, α açısı küçüldükçe (tan(α) değeri de küçülür), gölge boyu (G) büyür.
🎯 Özet
- ✅ Gölge boyu, Güneş'in gökyüzündeki konumuna (yükseklik açısına) bağlıdır.
- ✅ Güneş'in yükseklik açısı, Dünya'nın eksen eğikliği ve yıllık hareketi nedeniyle değişir.
- ✅ Yazın güneş daha dik geldiği için gölgeler kısa olur.
- ✅ Kışın güneş daha eğik geldiği için gölgeler uzun olur.
💡 Deneyin! Aynı saatte, aynı yerde, farklı mevsimlerde bir cismin gölge boyunu ölçerek ve fotoğraflayarak bu değişimi kendiniz gözlemleyebilirsiniz.
