Osmanlı İmparatorluğu'nun 17. yüzyılda yetiştirdiği en önemli ilim adamlarından biri olan Katip Çelebi (1609-1657), gerçek adıyla Mustafa bin Abdullah, tarih, coğrafya, bibliyografya ve sosyal bilimler alanında çığır açan eserler vermiş bir düşünürdür. Kendisi sadece bir "katip" (kâtip) değil, aynı zamanda bir ansiklopedist, haritacı ve tarihçiydi.
İstanbul'da doğan Katip Çelebi, medrese eğitimi almasının yanı sıra kendi kendini yetiştirmiş bir otodidakt (kendi kendini yetiştiren kişi) idi. Arapça, Farsça ve Latince biliyordu. Batı kaynaklarını da inceleyerek Osmanlı bilim dünyasına yeni perspektifler kazandırdı.
Cihannüma, Katip Çelebi'nin en ünlü eseridir ve Osmanlı coğrafya literatürünün başyapıtı kabul edilir. İki farklı versiyonu bulunan bu eser, sadece bir coğrafya kitabı değil, aynı zamanda astronomi, fiziki coğrafya ve kültürel bilgiler içeren bir ansiklopedidir.
Katip Çelebi, Cihannüma'yı yazarken sadece İslam coğrafyacılarının eserlerini değil, Batılı kaynakları da (Latince'den tercümeler) kullanmıştır. Bu yaklaşımıyla Osmanlı bilim dünyasında yeni bir sentez oluşturmuş ve coğrafya bilimine eleştirel bir bakış getirmiştir.
Katip Çelebi, Osmanlı İmparatorluğu'nun duraklama döneminde yetişmesine rağmen, eleştirel düşünceyi, araştırmacılığı ve çok kaynaklı bilgi üretimini savunmuştur. Eserleri, Osmanlı bilim tarihinde bir dönüm noktası oluşturur. Cihannüma özellikle, İslam ve Batı coğrafya bilgilerini sentezleyerek yeni bir coğrafya anlayışı ortaya koyması açısından önemlidir.
Günümüzde Katip Çelebi, sadece bir coğrafyacı veya tarihçi değil, aynı zamanda Osmanlı Rönesansı'nın öncü isimlerinden biri olarak kabul edilmektedir. UNESCO, 2009 yılını onun 400. doğum yılı nedeniyle "Katip Çelebi Yılı" ilan etmiştir.
Katip Çelebi ve başyapıtı Cihannüma, Osmanlı bilim ve düşünce tarihinin en parlak örneklerindendir. Onun çok yönlü bilim anlayışı, eleştirel yaklaşımı ve sentezci metodolojisi, günümüz bilim insanlarına ilham vermeye devam etmektedir. Cihannüma, sadece bir coğrafya kitabı değil, 17. yüzyıl dünyasının bilimsel merakını yansıtan bir kültür hazinesidir.
