🎯 Kazanılmış Bağışıklık Nedir?
Kazanılmış bağışıklık (özgül bağışıklık), vücudun belirli bir mikrop (patojen) ile karşılaştıktan sonra geliştirdiği, oldukça güçlü ve uzun süreli koruma sağlayan bir savunma mekanizmasıdır. Bu sistemin en önemli özelliği hafıza yeteneğidir; aynı mikrop tekrar girdiğinde onu tanır ve çok daha hızlı, etkili bir şekilde savaşır.
🛡️ Aktif Bağışıklık
Aktif bağışıklık, bireyin kendi bağışıklık sisteminin çalışması sonucu kendi ürettiği antikorlar ve hafıza hücreleri ile oluşur. Bu süreç zaman alır ancak etkisi genellikle uzun ömürlüdür.
- 💉 Doğal Yolla Aktif Bağışıklık: Gerçek bir hastalığı geçirerek kazanılır. Örneğin, suçiçeği olan bir çocuk, bu hastalığa karşı genellikle ömür boyu bağışıklık kazanır.
- 🧪 Yapay Yolla Aktif Bağışıklık: Aşılanma yoluyla kazanılır. Aşı, vücuda hastalık yapıcı olmayan zayıflatılmış veya ölü mikrop, ya da onun bir parçası verilerek bağışıklık sisteminin antikor ve hafıza hücreleri üretmesi sağlanır. Örnek: Kızamık, tetanos aşıları.
🫳 Pasif Bağışıklık
Pasif bağışıklık, bireyin kendi bağışıklık sistemi çalışmadan, dışarıdan hazır antikorlar almasıyla oluşur. Koruma hemen başlar ancak antikorlar zamanla vücuttan atıldığı için geçici bir koruma sağlar.
- 🤱 Doğal Yolla Pasif Bağışıklık: Anneden bebeğe plasenta yoluyla veya anne sütüyle (özellikle kolostrum) antikorların geçmesiyle sağlanır. Bu, bebeği hayatının ilk aylarında enfeksiyonlara karşı korur.
- 💊 Yapay Yolla Pasif Bağışıklık: Hazır antikor içeren serumların enjekte edilmesiyle sağlanır. Bu, hızlı koruma gerektiren durumlarda kullanılır. Örnekler: Kuduz veya tetanos şüphesi durumunda uygulanan antiserumlar, bazı zehirlenmelerde kullanılan antitoksinler.
📊 Aktif ve Pasif Bağışıklık Karşılaştırması
- ⏱️ Etki Süresi: Aktif bağışıklık yavaş (günler/haftalar) başlar, pasif bağışıklık hemen/hızlı başlar.
- ⏳ Koruma Süresi: Aktif bağışıklık uzun süreli (yıllar/ömür boyu), pasif bağışıklık kısa sürelidir (birkaç hafta/ay).
- 🧠 Hafıza: Aktif bağışıklıkta hafıza hücreleri oluşur, pasif bağışıklıkta hafıza oluşmaz.
- 🔄 Kaynak: Aktif bağışıklık kişinin kendi vücudu tarafından üretilir, pasif bağışıklık dışarıdan hazır alınır.
💡 Önemli Hatırlatma: Aşılar (aktif bağışıklık) hastalıklardan korunmak için yapılırken, antiserumlar (pasif bağışıklık) genellikle hastalık şüphesi veya maruziyet sonrası tedavi/koruma amaçlı kullanılır.
