# 📚 DERS NOTU: Kısaltmaların Yazımı ve Gelen Ekler
🔤 Kısaltma Nedir?
Bir kelimenin, kelime grubunun veya kurum adının kısaltılmış şekline kısaltma denir. Kısaltmalar, yazı ve konuşma dilinde zaman kazanmak ve tekrarlardan kaçınmak için kullanılır. Ancak kullanımında belirli kurallara uymak gerekir.
📝 Kısaltma Türleri ve Yazım Kuralları
1. 🏛️ Kurum, Kuruluş, Kitap, Dergi Adlarının Kısaltmaları
- ✅ Büyük harflerle yazılır: TDK (Türk Dil Kurumu), TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi)
- ✅ Nokta kullanılmaz: MEB (✔), M.E.B. (✘)
- ✅ Kısaltmanın açıklaması ilk geçtiği yerde parantez içinde verilir: "Bu konuda TDK (Türk Dil Kurumu) önemli açıklamalar yaptı."
2. 📖 Kelime ve Kelime Gruplarının Kısaltmaları
- ✅ Genellikle ilk harf alınır ve sonuna nokta konur: s. (sayfa), vb. (ve benzeri), krş. (karşılaştırınız)
- ✅ Bazı yaygın kısaltmalar noktasız da kullanılabilir: cm (santimetre), kg (kilogram)
3. 🇹🇷 Özel İsimlerin Kısaltmaları
- ✅ İlk harf büyük, sonuna nokta konur: İng. (İngilizce), Prof. (Profesör), Alb. (Albay)
- ✅ Birden fazla kelimeden oluşan özel isimlerde her kelimenin ilk harfi büyük yazılır ve nokta konur: A.Ş. (Anonim Şirket), Dr. (Doktor)
🎯 Kısaltmalara Gelen Eklerin Yazımı (EN ÖNEMLİ KURAL)
Bu kural, Türkçenin ses yapısı ve okunuş kolaylığı düşünülerek oluşturulmuştur.
✨ ALTIN KURAL:
Kısaltmanın okunuşu esas alınır. Ekler, kısaltmanın okunuşuna göre ses uyumuna uyacak şekilde kesme işareti ( ' ) ile ayrılarak yazılır.
✅ Doğru Kullanım Örnekleri:
- TDK'ye (Te-De-Ke'ye) → "TDK'ye başvurdu."
- THY'de (Te-He-Ye'de) → "THY'de çalışıyor."
- MEB'in (Me-E-Be'in) → "MEB'in açıklaması..."
- ABD'den (A-Be-De'den) → "ABD'den geldi."
- cm'yi (santimetre'yi) → "cm'yi ölçtü."
- kg'dan (kilogram'dan) → "kg'dan aldı."
❌ Yanlış Kullanım Örnekleri:
- TDK'ya (✘) → Doğrusu: TDK'ye (✔)
- THY'da (✘) → Doğrusu: THY'de (✔)
- MEB'ın (✘) → Doğrusu: MEB'in (✔)
- Ekleri kesme işareti olmadan birleştirmek: TDKye (✘), THYde (✘)
⚠️ İstisnalar ve Özel Durumlar
- 📅 Tarihlerde ay adları kısaltılırken sonuna nokta konur ve ekler kesme işareti ile ayrılır: "23 Nis.'da başlayacak." (Nisan'da)
- 🔢 Matematiksel birimler ve element sembolleri için ek gelmez: 10 cm, 5 kg, Fe elementi
- 🌐 Uluslararası kısaltmalarda (ISO standartları) okunuş değil, yazılış esas alınabilir. Ancak Türkçe metinlerde genel kurala uyulması önerilir.
📊 Özet Tablo: Kısaltma + Ek Algoritması
Bir kısaltmaya ek getirirken şu adımları izle:
- 1️⃣ Kısaltmayı yüksek sesle oku (TDK → "te-de-ke")
- 2️⃣ Okuduğun son hefenin/harfin ses özelliğini belirle ("ke" → kalın, sert ünsüz)
- 3️⃣ Bu sese uygun ek seç ("ke" + yönelme eki = "ke'ye")
- 4️⃣ Ek ile kısaltmayı kesme işareti ile ayır (TDK'ye)
💡 Pratik İpucu
Kafanız karıştığında şu basit yöntemi uygulayın: "Kısaltmayı bir isim gibi düşünün ve o isme nasıl ek geliyorsa, kısaltmaya da öyle ek getirin." Örneğin, "Ali'ye" der gibi "TDK'ye", "okulda" der gibi "THY'de".
Bu kurallara dikkat ederek yazılarınızı daha profesyonel ve dil kurallarına uygun hale getirebilirsiniz. 📝✅
