📚 Klasik Mantığa Giriş
Klasik Mantık, doğru düşünmenin kurallarını inceleyen bir disiplindir. AYT sınavında bu konudan gelen sorular, genellikle kavram, terim, tanım, önerme ve çıkarım gibi temel mantık unsurlarını anlama ve analiz etme becerinizi ölçer.
🧠 Temel Kavramlar
- ✅ Kavram: Bir nesnenin zihindeki tasarımıdır. Örneğin, "ağaç", "kuş" birer kavramdır.
- ✅ Terim: Bir kavramın dil ile ifade edilmiş halidir.
- ✅ Tanım: Bir kavramın özünü belirten ifadedir. "İnsan, düşünen canlıdır." gibi.
- ✅ Önerme: Doğru veya yanlış bir yargı bildiren ifadedir. "Ankara Türkiye'nin başkentidir." gibi.
📝 Önerme Türleri
Klasik mantıkta önermeler, nicelik ve niteliklerine göre sınıflandırılır. Bu, AYT sorularında sıkça karşılaşılan bir konudur.
- 🎯 Tümel Olumlu (A): "Bütün insanlar canlıdır." \(\forall x (P(x) \rightarrow Q(x))\)
- 🎯 Tümel Olumsuz (E): "Hiçbir kuş balık değildir." \(\forall x (P(x) \rightarrow \neg Q(x))\)
- 🎯 Tikel Olumlu (I): "Bazı öğrenciler çalışkandır." \(\exists x (P(x) \land Q(x))\)
- 🎯 Tikel Olumsuz (O): "Bazı hayvanlar dört ayaklı değildir." \(\exists x (P(x) \land \neg Q(x))\)
🔄 Çıkarım ve Kıyas (Syllogism)
Kıyas, verilen iki öncülden zorunlu bir sonuç çıkarma işlemidir. AYT'deki test sorularının bel kemiğini oluşturur.
Kıyas Kuralları:
- 💡 İki tikel öncülden sonuç çıkmaz.
- 💡 İki olumsuz öncülden sonuç çıkmaz.
- 💡 Sonuç, daima en zayıf öncülü takip eder (Tikel ve olumsuz).
- 💡 Orta terim, en az bir öncülde tümel olarak dağıtılmalıdır.
➡️ Kıyas Çeşitleri
- Kategorik Kıyas: İki kategorik önermeden sonuç çıkarılır.
- Koşullu Kıyas: Öncüllerden biri koşullu önermedir.
- 📌 Modus Ponens: "P ise Q. P doğrudur. O halde Q doğrudur."
- 📌 Modus Tollens: "P ise Q. Q yanlıştır. O halde P yanlıştır."
🧩 AYT'de Çıkabilecek Örnek Soru Tipleri
Örnek 1:
1. Öncül: Bütün sanatçılar yaratıcıdır.
2. Öncül: Bazı yaratıcı insanlar müzisyendir.
Bu öncüllere dayanarak aşağıdaki sonuçlardan hangisine kesin olarak ulaşılır?
Çözüm: Burada orta terim "yaratıcı" dır ve 2. öncülde tikel geçtiği için tümel olarak dağıtılmamıştır. Ayrıca 2. öncül tikel olduğundan, bu iki öncülden kesin bir sonuç çıkmaz.
Örnek 2 (Modus Tollens):
"Yağmur yağarsa yerler ıslaktır. Yerler ıslak değildir."
Bu durumda aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?
Çözüm: Bu bir Modus Tollens örneğidir. "P ise Q" ve "Q yanlış" ise "P yanlış" sonucu çıkar. Yani, "Yağmur yağmamıştır."
💎 Özet ve Test Stratejisi
- 🔍 Soruyu dikkatlice okuyun ve önermelerin türünü (A, E, I, O) belirleyin.
- 🧮 Kıyas kurallarını hatırlayın ve sonucun geçerliliğini bu kurallara göre test edin.
- ⚖️ Sonucun, öncüllerin verdiğinden daha fazlasını söyleyip söylemediğine dikkat edin.
- 📖 Bol bol farklı soru tipi çözerek pratik yapın.
