# 📚 KPSS I. Dünya Savaşı Konu Anlatımı (Ders Notu)
🌍 I. Dünya Savaşı: Genel Bakış ve Önemi
I. Dünya Savaşı (1914-1918), modern dünya tarihinin en önemli kırılma noktalarından biridir. KPSS'de hem Genel Kültür hem de Tarih alanlarında sıkça soru gelen bu konu, siyasi haritanın yeniden çizilmesi, imparatorlukların yıkılması ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş sürecinin başlangıcı olması nedeniyle büyük önem taşır.
⚔️ Savaşın Temel Nedenleri
Savaşın çıkmasına yol açan nedenleri uzun vadeli ve kısa vadeli nedenler olarak ikiye ayırabiliriz:
🔍 Uzun Vadeli (Yapısal) Nedenler:
- 🏭 Sanayi Devrimi ve Sömürgecilik Yarışı: Ham madde ve pazar arayışı.
- ⚖️ Bloklaşma ve Silahlanma Yarışı: İttifak (Almanya, Avusturya-Macaristan, İtalya) ve İtilaf (İngiltere, Fransa, Rusya) devletlerinin oluşumu.
- 💥 Milliyetçilik Akımı: Özellikle Balkanlar'da etkili olan bu akım, çok uluslu imparatorlukları zorluyordu.
- 🤝 Ekonomik Rekabet: Almanya'nın hızla güçlenerek İngiltere'nin ekonomik üstünlüğünü tehdit etmesi.
🎯 Kısa Vadeli (Tetikleyici) Neden:
28 Haziran 1914'te Avusturya-Macaristan veliahtı Franz Ferdinand'ın, Saraybosna'da bir Sırp milliyetçisi (Gavrilo Princip) tarafından suikaste uğraması. Bu olay, bir dizi diplomatik krize ve nihayetinde savaşa yol açmıştır.
🇹🇷 Osmanlı Devleti'nin Savaşa Giriş Süreci
Osmanlı Devleti başlangıçta tarafsızlığını ilan etmiş, ancak siyasi yalnızlıktan kurtulmak ve kaybettiği toprakları geri almak umuduyla Almanya'ya yakınlaşmıştır.
- Goeben ve Breslau Olayı (10 Ağustos 1914): İngiliz donanmasından kaçan iki Alman gemisi Osmanlı'ya sığındı. Gemilerin isimleri Yavuz ve Midilli olarak değiştirildi.
- Gizli İttifak Antlaşması (2 Ağustos 1914): Enver Paşa'nın girişimiyle Almanya ile gizli bir antlaşma imzalandı.
- Savaşa Giriş (29 Ekim 1914): Amiral Souchon komutasındaki Yavuz ve Midilli gemilerinin Karadeniz'de Rus limanlarını (Sivastopol, Odessa) bombalamasıyla fiilen savaşa girildi.
📍 Osmanlı Devleti'nin Savaştığı Cepheler
🛡️ Taarruz Cepheleri (Saldırı Amaçlı):
- ❄️ Kafkas Cephesi: Enver Paşa'nın "Sarıkamış Harekatı" (Aralık 1914). Ağır kayıplar ve Rus ilerleyişi. Erzurum, Trabzon, Erzincan işgal edildi. Mustafa Kemal, Muş ve Bitlis'i geri aldı.
- 🔻 Kanal Cephesi: Alman isteğiyle Süveyş Kanalı'nı ele geçirmek için yapıldı (1915-1916). Başarısız oldu. Cemal Paşa komutaydı.
🛡️ Savunma Cepheleri (Yurdumuzu Koruma Amaçlı):
- ⛰️ Çanakkale Cephesi (1915): KPSS AÇISINDAN ÇOK ÖNEMLİ. İtilaf devletlerinin boğazları geçip İstanbul'u almak ve Rusya'ya yardım ulaştırmak amacıyla açtığı cephe. Deniz (18 Mart 1915) ve kara savaşlarıyla (Gelibolu) büyük bir zafer kazanıldı.
- Sonuçları: Savaş 2 yıl uzadı. Bulgaristan İttifak Devletleri yanında savaşa katıldı. Mustafa Kemal'in askeri dehası ortaya çıktı. Türk milletinin moral ve direnme gücü arttı.
- 🏜️ Irak, Suriye-Filistin, Hicaz-Yemen Cepheleri: İngiliz ve Arap isyanlarına karşı mücadele edildi.
✍️ Savaşı Sona Erdiren Antlaşmalar
İttifak Devletleri'nin tek tek teslim olmasıyla imzalanan antlaşmalar:
- 🇷🇺 Rusya → Brest-Litovsk Ant. (3 Mart 1918): Bolşevik İhtilali sonrası Rusya savaştan çekildi. Osmanlı, Kars, Ardahan, Batum'u geri aldı. (ÖNEMLİ: Bu antlaşma Osmanlı'nın imzaladığı son kazançlı antlaşmadır.)
- 🇷🇴 Romanya → Bükreş Ant.
- 🇧🇬 Bulgaristan → Selanik Ant.
- 🇭🇺 Avusturya-Macaristan → Villa Guisti Ant.
- 🇩🇪 Almanya → Versailles (Versay) Ant.
- 🇹🇷 Osmanlı Devleti → Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918)
🕊️ Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918)
Osmanlı adına Bahriye Nazırı Rauf Orbay tarafından imzalandı. KPSS'de maddeleri ve yorumları çok önemlidir.
- 7. Madde: "İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıkarsa, herhangi bir stratejik noktayı işgal edebilecektir." 👉 İşgallerin hukuki dayanağı oldu.
- 24. Madde: "Vilayet-i Sitte'de (Erzurum, Van, Diyarbakır, Elazığ, Sivas, Bitlis) karışıklık çıkarsa, İtilaf Devletleri buraları işgal edebilecektir." 👉 Doğu'da bir Ermeni devleti kurma amacı vardı.
- Boğazlar İtilaf kontrolüne geçti.
- Osmanlı ordusu terhis edilecek, donanma ve demiryolları İtilaf kontrolünde olacaktı.
ÖZETLE: Mondros, Osmanlı Devleti'ni fiilen sona erdiren, işgallere zemin hazırlayan ve Kurtuluş Savaşı'nın başlamasına neden olan bir ateşkes antlaşmasıdır.
📊 KPSS Çıkarım Tablosu: Önemli Noktalar
| Olay/Kavram |
KPSS'deki Önemi / Çıkış Şekli |
| I. Dünya Savaşı'nın Genel Nedenleri |
Çoktan seçmeli, doğrudan bilgi sorusu. |
| Osmanlı'nın Savaşa Giriş Yolu (Gemiler, Tarihler) |
Kronoloji ve sebep-sonuç ilişkisi soruları. |
| Çanakkale Cephesi'nin Sonuçları |
En sık soru gelen alt başlık. Hem Türk hem dünya tarihi açısından sonuçları. |
| Diğer Cepheler (Kafkas, Kanal, vs.) |
Komutan, amaç ve sonuç eşleştirmeleri. |
| Mondros Ateşkes Antlaşması (Özellikle 7. ve 24. Maddeler) |
Mutlaka bilinmesi gereken madde içerikleri ve yorumları. |
| Brest-Litovsk Antlaşması |
Osmanlı'nın son kazançlı antlaşması olması ve hangi toprakları aldığı. |
Bu ders notu, KPSS'de çıkabilecek temel bilgileri özetlemektedir. Başarılar dilerim! 🎯
