KPSS Vatandaşlık ve Hukuk: Yargı Kavramları ve Terimleri Sözlüğü

Question

KPSS vatandaşlık ve hukuk dersinde yargı kavramları ve terimlerini karıştırıyorum. Temel terimlerin anlamlarını ve aralarındaki farkları öğrenmek istiyorum.

Answer 1

⚖️ Yargı Kavramları ve Temel Terimler

Yargı, devletin hukuk kurallarını uygulayarak adaleti sağlama fonksiyonudur. Bu süreçte kullanılan bir dizi kavram ve terim bulunmaktadır. İşte KPSS vatandaşlık ve hukuk dersinde sıkça karşımıza çıkan temel yargı kavramları ve terimleri:

• 🏛️ Yargı Yetkisi: Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır. Bu yetki, yasama ve yürütme organlarından bağımsız olarak kullanılır ve hiçbir organ, makam veya kişi yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere emir ve talimat veremez.
• ⚖️ Mahkeme: Uyuşmazlıkları çözmek ve suçluları cezalandırmakla görevli devlet organıdır. Hukuk kurallarını uygulayarak adaleti sağlar.
• 📜 Dava: Bir hakkın elde edilmesi veya korunması amacıyla mahkemeye başvurulmasıdır. Davalar, hukuk mahkemelerinde veya idare mahkemelerinde açılabilir.
• 🧑‍⚖️ Davacı: Mahkemeye başvurarak bir hak talebinde bulunan kişidir.
• 🧑‍💼 Davalı: Davacı tarafından kendisine karşı dava açılan kişidir.
• 📝 İddianame: Cumhuriyet savcısı tarafından hazırlanan ve sanığın suç işlediğine dair yeterli şüphe bulunan hallerde mahkemeye sunulan belgedir.
• 🧑‍⚖️ Sanık: Hakkında iddianame düzenlenen ve yargılanan kişidir.
• 🧑‍💼 Avukat: Hukuki konularda danışmanlık yapan, dava ve diğer hukuki işlemlerde kişileri temsil eden kişidir.
• 🧑‍⚖️ Hakim: Mahkemelerde yargılama yapan ve karar veren kişidir. Bağımsız ve tarafsızdır.
• 📜 Karar: Mahkeme tarafından bir dava veya uyuşmazlık hakkında verilen hükümdür. Kararlar, gerekçeli olmalıdır.
• ⚖️ Hüküm: Yargılama sonucunda mahkeme tarafından verilen kesin karardır.
• 📝 Temyiz: Yerel mahkeme kararlarına karşı, bir üst mahkemeye başvurarak kararın yeniden incelenmesini istemektir.
• 🏛️ Yargıtay: Adli yargı kararlarını temyiz yoluyla inceleyen en üst mahkemedir.
• 🏛️ Danıştay: İdari yargı kararlarını temyiz yoluyla inceleyen en üst mahkemedir. Aynı zamanda idari uyuşmazlıklar hakkında görüş bildirir.
• 🛡️ Savunma: Sanığın veya davalının, kendisine yöneltilen suçlamalara veya iddialara karşı yaptığı açıklamalar ve sunduğu delillerdir.
• 📜 Delil: Bir olayın veya iddianın doğruluğunu kanıtlamaya yarayan her türlü araçtır. Tanık beyanı, belge, bilirkişi raporu gibi çeşitli deliller olabilir.
• 🧑‍⚖️ Bilirkişi: Hukuki bilgi dışında özel veya teknik bilgiye sahip olan ve mahkeme tarafından görevlendirilen kişidir.

🏛️ Yargı Türleri

• ⚖️ Adli Yargı: Ceza davaları ve özel hukuk uyuşmazlıklarına bakar. Yargıtay bu yargı kolunun en üst mahkemesidir.
• 🛡️ İdari Yargı: İdare ile vatandaşlar arasındaki uyuşmazlıklara bakar. Danıştay bu yargı kolunun en üst mahkemesidir.
• 📜 Anayasa Yargısı: Kanunların ve diğer düzenlemelerin Anayasa'ya uygunluğunu denetler. Anayasa Mahkemesi tarafından yürütülür.
• ⚔️ Uyuşmazlık Yargısı: Adli ve idari yargı mercileri arasındaki görev ve yetki uyuşmazlıklarını çözer. Uyuşmazlık Mahkemesi tarafından yürütülür.

🏛️ Temel Hukuk Terimleri

• ⚖️ Kanun: Yasama organı (TBMM) tarafından çıkarılan yazılı hukuk kurallarıdır.
• 📜 Tüzük: Bir kanunun uygulanmasını göstermek veya emrettiği işleri belirtmek üzere Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan yazılı hukuk kurallarıdır.
• 📝 Yönetmelik: Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri tarafından çıkarılan ve kanun ile tüzüklerin uygulanmasını sağlamak amacıyla çıkarılan yazılı hukuk kurallarıdır.
• 🛡️ Hukuk Devleti: Devletin tüm eylem ve işlemlerinin hukuk kurallarına bağlı olduğu, vatandaşların hak ve özgürlüklerinin güvence altında olduğu devlet anlayışıdır.
• ⚖️ Hakkaniyet: Adaletin, somut olayın özelliklerine göre uygulanmasıdır.
• 📜 İyi Niyet: Bir hakkın kazanılmasında veya bir borcun ifasında dürüst ve samimi davranmaktır.
• 📝 Kötü Niyet: Bir hakkın kazanılmasında veya bir borcun ifasında dürüstlük kuralına aykırı davranmaktır.