Mayoz Bölünme Nedir?
Mayoz, eşeyli üreyen canlılarda eşey hücrelerinin (gametlerin) oluşmasını sağlayan özel bir hücre bölünmesidir. Bu bölünme sonucunda kromozom sayısı yarıya iner ve genetik çeşitlilik sağlanır. Mayoz, birbirini takip eden iki bölünme olan Mayoz 1 ve Mayoz 2'den oluşur.
Mayoz 1 ve Mayoz 2'nin Karşılaştırılması
İki bölünme evresi, amaçları ve sonuçları bakımından birbirinden farklıdır.
- Amaç:
- Mayoz 1: Homolog kromozomların ayrılması ve kromozom sayısının yarıya inmesi.
- Mayoz 2: Kromatitlerin ayrılması (mitoza benzer).
- Kromozom Sayısındaki Değişim:
- Mayoz 1: Bölünme sonunda kromozom sayısı yarıya iner (2n → n).
- Mayoz 2: Kromozom sayısında değişiklik olmaz, kromatitler ayrılır (n → n).
- Profaz Evresinin Özelliği:
- Mayoz 1 (Profaz I): Homolog kromozomlar yan yana gelir ve sinapsis oluşturur. Krossing-over (parça değişimi) olayı gerçekleşir. Bu, genetik çeşitliliğin en önemli nedenlerinden biridir.
- Mayoz 2 (Profaz II): Krossing-over ve sinapsis olmaz. Kromozomlar yeniden belirginleşir.
- Metafaz Evresinde Dizilim:
- Mayoz 1 (Metafaz I): Homolog kromozom çiftleri, hücrenin ekvator düzlemine karşılıklı olarak dizilir.
- Mayoz 2 (Metafaz II): Kromozomlar (her biri iki kromatitten oluşan), hücrenin ekvator düzlemine tek sıra halinde dizilir, tıpkı mitozda olduğu gibi.
- Anafaz Evresinde Ayrılma:
- Mayoz 1 (Anafaz I): Homolog kromozomlar birbirinden ayrılarak zıt kutuplara çekilir. Kromatitler henüz ayrılmaz.
- Mayoz 2 (Anafaz II): Kromatitler birbirinden ayrılarak zıt kutuplara çekilir.
- Genetik Çeşitlilik:
- Mayoz 1: Krossing-over ve homolog kromozomların rastgele ayrılması nedeniyle yüksek oranda genetik çeşitlilik sağlanır.
- Mayoz 2: Mitoz gibi işlediği için genetik çeşitlilik yaratmaz. Sadece Mayoz 1'de oluşan çeşitliliği hücrelere dağıtır.
- Sonuç:
- Mayoz 1: Bir ana hücreden, kromozom sayısı yarıya inmiş iki haploit hücre oluşur.
- Mayoz 2: Mayoz 1'den gelen iki haploit hücreden, bölünme sonucunda toplam dört haploit hücre oluşur.
Özet Tablo
- Kromozom Ayrılması: Mayoz 1'de homologlar, Mayoz 2'de kromatitler ayrılır.
- Kromozom Sayısı: Mayoz 1 azaltır, Mayoz 2 korur.
- Genetik Çeşitlilik: Mayoz 1 sağlar (krossing-over), Mayoz 2 sağlamaz.
- Metafaz Dizilimi: Mayoz 1'de çiftler halinde, Mayoz 2'de tek sıra halinde.