🎯 Mayoz Bölünme Nedir?
Mayoz bölünme, eşeyli üreyen canlılarda üreme hücrelerinin (gamet) oluşmasını sağlayan özel bir hücre bölünmesidir. Bu bölünme sonucunda kromozom sayısı yarıya iner ve genetik çeşitlilik artar.
🧬 Mayoz Bölünmenin Temel Özellikleri
- ✅ Kromozom sayısı yarıya iner: Diploit (2n) hücrelerden, haploit (n) hücreler oluşur.
- ✅ Genetik çeşitlilik sağlanır: Krossing-over (parça değişimi) ve bağımsız dağılım sayesinde her gamet genetik olarak birbirinden farklıdır.
- ✅ Sadece eşey ana hücrelerinde görülür: Üreme organlarında (testis ve yumurtalık) gerçekleşir.
- ✅ Bir hücreden dört hücre oluşur: Mayoz I ve Mayoz II olmak üzere iki ardışık bölünme sonucunda dört yavru hücre meydana gelir.
- ✅ Sinapsis ve krossing-over olayları gerçekleşir: Homolog kromozomlar yan yana gelir ve aralarında gen alışverişi yaparlar.
🔄 Mayoz I ve Mayoz II Evreleri
Mayoz bölünme, birbirini takip eden iki bölünmeden oluşur:
📌 Mayoz I (Redüksiyon Bölünme)
- ➡️ Profaz I: Kromozomlar belirginleşir, homolog kromozomlar çiftler oluşturur (sinapsis) ve krossing-over gerçekleşir.
- ➡️ Metafaz I: Homolog kromozom çiftleri hücrenin ekvator düzleminde sıralanır.
- ➡️ Anafaz I: Homolog kromozomlar birbirinden ayrılarak zıt kutuplara çekilir.
- ➡️ Telofaz I: Kutuplara çekilen kromozomların etrafında çekirdek zarı oluşur ve sitoplazma bölünmesi gerçekleşir.
Önemli Not: Mayoz I'de kromozom sayısı yarıya iner ancak kromatit sayısı değişmez.
📌 Mayoz II (Eşey Bölünme)
- ➡️ Profaz II: Çekirdek zarı erir, iğ iplikleri oluşur.
- ➡️ Metafaz II: Kromozomlar ekvator düzleminde tek sıra halinde dizilir.
- ➡️ Anafaz II: Kardeş kromatitler birbirinden ayrılarak zıt kutuplara hareket eder.
- ➡️ Telofaz II: Kutuplara çekilen kromatitlerin etrafında çekirdek zarı oluşur ve sitoplazma bölünmesi gerçekleşir.
Sonuç: Mayoz II sonunda bir hücreden dört adet haploit (n) hücre oluşur.
🧪 Mayoz Bölünmenin Genetik Sonuçları
- 🎲 Krossing-over: Homolog kromozomların karşılıklı parça değiştirmesiyle yeni gen kombinasyonları oluşur.
- 🎲 Bağımsız Dağılım: Homolog kromozomların metafaz I'de rastgele sıralanması, gametlerde farklı kromozom kombinasyonları oluşturur.
- 🎲 Rastgele Döllenme: Farklı gametlerin birleşmesiyle genetik çeşitlilik daha da artar.
⚠️ Mayoz ve Mitoz Bölünme Farkları
- 🔹 Mayoz sonunda 4 hücre, mitoz sonunda 2 hücre oluşur.
- 🔹 Mayozda kromozom sayısı yarıya iner, mitozda değişmez.
- 🔹 Mayozda krossing-over görülür, mitozda görülmez.
- 🔹 Mayoz sadece üreme hücrelerinde, mitoz vücut hücrelerinde görülür.
