Ölçek nedir (Çizgi ölçek, Kesir ölçek)

Question

Haritada kuş uçuşu mesafeyi gerçek hayatta kaç km olduğunu bulmakta zorlanıyorum. Çizgi ölçeğin nasıl okunduğunu tam anlayamadım, kesir ölçekle arasındaki farkı da karıştırıyorum. Hangi haritede hangi ölçeği kullanmam gerektiğini öğrenmek istiyorum.

Answer 1

📏 Ölçek Nedir?

Ölçek, harita veya plan gibi küçültülmüş çizimlerde, gerçek uzunlukların ne oranda küçültüldüğünü gösteren bir orandır. Yeryüzündeki geniş alanların kağıt üzerine aktarılabilmesi için bu küçültme işlemi şarttır.

🎯 Ölçek Türleri

Ölçekler genellikle iki şekilde ifade edilir:

1. 📐 Kesir Ölçek

Kesir ölçek, harita üzerindeki bir birim uzunluğun, gerçekte kaç birim uzunluğa denk geldiğini kesirli sayı ile ifade eder. Pay ve paydadan oluşur.

• ✏️ Pay: Harita üzerindeki uzunluğu temsil eder ve her zaman 1'dir.
• 🌍 Payda: Gerçek uzunluğu temsil eder ve kaç kat küçültme yapıldığını gösterir.

Örneğin, 1 / 100.000 kesir ölçeğinin anlamı:

• Haritadaki 1 cm, gerçekte 100.000 cm'ye (yani 1 km'ye) eşittir.
• Gerçek dünya, 100.000 kat küçültülerek haritaya aktarılmıştır.

Önemli Not: Payda büyüdükçe, küçültme oranı artar ve harita daha az ayrıntılı (küçük ölçekli) olur. Payda küçüldükçe, küçültme oranı azalır ve harita daha ayrıntılı (büyük ölçekli) olur.

2. 📊 Çizgi Ölçek

Çizgi ölçek, bir doğru üzerinde eşit aralıklara bölünmüş ve her bir bölümün gerçekte kaç metre veya kilometreye denk geldiğini gösteren bir grafiktir.

• 🖼️ Görsel ve kullanışlıdır.
• ✅ Fotokopi ile büyütüldüğünde veya küçültüldüğünde bile doğru ölçüm yapmaya olanak tanır. Çünkü çizgi de aynı oranda büyür veya küçülür.

Bir çizgi ölçek genellikle şöyle görünür:

|----|----|----|----|----|
0 1 2 3 4 5 km

Bu örnekte, çizgi üzerindeki her bir büyük bölüm (1 cm varsayalım) gerçekte 1 km'yi temsil ediyor demektir.

💡 Örnek Hesaplama

1 / 25.000 ölçekli bir haritada iki nokta arası 8 cm olarak ölçülmüştür. Gerçek uzaklık nedir?

• Formül: Gerçek Uzunluk = Harita Uzunluğu x Ölçeğin Paydası
• Hesaplama: Gerçek Uzunluk = 8 cm x 25.000 = 200.000 cm
• ➡️ 200.000 cm = 2.000 m = 2 km

📌 Özet

• ✅ Kesir Ölçek: Matematikseldir. Haritanın küçültme oranını kesirle (\( \frac{1}{Payda} \)) ifade eder.
• ✅ Çizgi Ölçek: Görseldir. Kullanımı kolaydır ve harita boyutu değişse bile geçerliliğini korur.