Ölçek türleri, istatistik, sosyal bilimler ve pazar araştırması gibi alanlarda veri toplama ve analiz etme sürecinde kullanılan temel kategorilerdir. Bu türler, verilerin ölçülebilme düzeyini ve üzerinde hangi matematiksel işlemlerin yapılabileceğini belirler. Temel olarak dört ana ölçek türü bulunur: nominal, sıralı, aralıklı ve oranlı. Her bir ölçek, bir öncekine göre daha fazla bilgi ve daha gelişmiş analiz imkanı sunar. Doğru ölçek türünün seçilmesi, toplanan verilerin güvenilir ve geçerli bir şekilde yorumlanabilmesi için hayati öneme sahiptir.
Nominal ölçek, en basit ölçek türüdür ve verileri sadece isimlendirmek veya kategorilere ayırmak için kullanılır; örneğin cinsiyet, medeni durum veya göz rengi. Sıralı ölçek ise, verileri sıralamanın yanı sıra kategoriler arasında bir büyüklük-küçüklük ilişkisi kurar, ancak kategoriler arasındaki aralıklar eşit değildir; müşteri memnuniyeti anketlerindeki "Memnun, Kararsız, Memnun Değil" seçenekleri buna örnektir. Aralıklı ölçekte, veriler sıralanabilir ve aralarındaki farklar anlamlıdır, ancak mutlak bir sıfır noktası yoktur; sıcaklık ölçümü (Santigrat veya Fahrenheit) tipik bir örnektir. En gelişmiş ölçek olan oranlı ölçekte ise, mutlak bir sıfır noktası vardır ve tüm matematiksel işlemler (toplama, çıkarma, çarpma, bölme) yapılabilir; ağırlık, yaş ve gelir gibi değişkenler bu ölçekle ölçülür.
İstatistik ve sosyal bilimlerde, değişkenlerin ölçüldüğü farklı ölçek türleri vardır. Bu ölçekler, verilerin sahip olduğu bilgi miktarına ve üzerinde yapılabilecek matematiksel işlemlere göre sınıflandırılır. Temelde dört ana ölçek türü bulunur.
Bu ölçek, verileri isimlendirmek veya kategorilere ayırmak için kullanılır. En basit ölçek türüdür.
Bu ölçek, verileri bir sıraya veya dereceye koymamızı sağlar. Kategoriler arasında bir büyüklük-küçüklük ilişkisi vardır.
Bu ölçekte, veriler sıralanabilir ve aralarındaki farklar anlamlıdır. Yani ölçümler arasındaki aralıklar eşittir.
Bu, en gelişmiş ölçek türüdür. Eşit aralıklı ölçeğin tüm özelliklerine ek olarak, mutlak ve anlamlı bir sıfır noktasına sahiptir.
Aşağıdaki tablo, ölçek türlerini karşılaştırmalı olarak göstermektedir.
Bir değişken üzerinde hangi istatistiksel analizlerin yapılabileceği, onun hangi ölçek türünde ölçüldüğüne bağlıdır. Bu nedenle, bir araştırmaya başlarken verilerinizin ölçek türünü bilmek çok önemlidir. 🔍
