📜 Pasarofça Antlaşması (1718)
Pasarofça Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu ile Avusturya Arşidüklüğü (Habsburg Monarşisi) ve Venedik Cumhuriyeti arasında, 1714-1718 Osmanlı-Avusturya-Venedik Savaşı'nı sona erdirmek amacıyla 21 Temmuz 1718 tarihinde imzalanmış bir barış antlaşmasıdır. Bu antlaşma, Osmanlı tarihinde bir dönüm noktası olarak kabul edilir.
🎯 Savaşın Nedenleri ve Gelişimi
- 🛡️ Osmanlılar, Karlofça Antlaşması (1699) ile kaybettikleri toprakları, özellikle Mora Yarımadası'nı Venedik'ten geri almak istiyordu.
- ⚔️ Osmanlı Ordusu, 1715'te Mora'yı başarıyla geri aldı. Ancak bu durum, Karlofça Antlaşması'nın garantörü olan Avusturya'nın savaş ilan etmesine yol açtı.
- 💥 Petervaradin Muharebesi'nde (1716) Osmanlı Ordusu, Prens Eugen komutasındaki Avusturya ordusuna ağır bir yenilgi aldı. Bu, savaşın seyrini değiştirdi.
📝 Antlaşmanın Maddeleri
- 🏛️ Avusturya'ya Verilen Topraklar: Osmanlı İmparatorluğu, Temeşvar ve Belgrad dahil olmak üzere Kuzey Sırbistan ve Banat bölgesini Avusturya'ya bıraktı. Bu kayıp, Osmanlı'nın Orta Avrupa'daki varlığını büyük ölçüde sonlandırdı.
- ⛵ Venedik ile İlişkiler: Osmanlı, Mora'yı elinde tutmayı başardı. Ancak Dalmaçya kıyılarındaki bazı kaleleri Venedik'e bırakmak zorunda kaldı.
- 🤝 Diplomatik İlişkiler: Antlaşma, taraflar arasında 24 yıllık bir barış dönemi öngörüyordu.
💡 Antlaşmanın Önemi ve "Batının Üstünlüğünün Kabulü"
Pasarofça Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu için sadece toprak kaybı anlamına gelmiyordu. Daha derin anlamları vardı:
- 🔄 Zihniyet Değişimi: Osmanlı yönetimi, artık Batılı devletlerin (özellikle Avusturya'nın) askeri, teknolojik ve organizasyonel olarak üstün olduğunu açıkça kabul etti. Karlofça bir uyarı iken, Pasarofça bir gerçeklikti.
- ✍️ Lale Devri'nin Başlangıcı: Bu barış dönemi, Osmanlı'da "Lale Devri" olarak bilinen, sanat, eğlence ve Batı'ya yönelik ilk ıslahat hareketlerinin başladığı bir dönemin kapısını araladı. Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa, bu barış ortamını fırsat bilerek bir dizi yenilik başlattı.
- 🌍 Doğu'ya Yönelme: Batı'da toprak kaybı yaşayan Osmanlı, dikkatini doğuya, İran'a kaydırmaya başladı.
- 📉 Gerilemenin Tescilidir: Tarihçiler, bu antlaşmayı Osmanlı İmparatorluğu'nun "Gerileme Dönemi"nin başlangıç noktalarından biri olarak kabul eder. Artık Osmanlı savunmada, Avrupa ise taarruzda bir politika izlemeye başlamıştır.
💎 Özetle: Pasarofça Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu'nun askeri gücünün Batı karşısında yetersiz kaldığını resmen kabul ettiği ve bu gerçeğin siyasete, diplomasiye ve toplumun bazı kesimlerinin zihniyetine yansımaya başladığı kritik bir andır. Bu nedenle "Batının üstünlüğünün kabulü" olarak nitelendirilir.
