# 📚 Periyodik Tablo: Grup ve Periyot Bulma Kuralları (Ders Notu)
🔬 Periyodik Tablonun Yapısı: Grup ve Periyot Kavramları
Periyodik tablo, elementlerin artan atom numaralarına göre düzenlendiği ve benzer kimyasal özelliklerin periyodik olarak tekrarlandığı bir sistemdir. Bu sistemi anlamak için "grup" ve "periyot" kavramlarını öğrenmek temel önceliktir.
Periyot: Yatay satırlardır. Toplam 7 periyot bulunur. Bir elementin periyot numarası, o elementin atomundaki elektronların bulunduğu en yüksek enerji seviyesini (baş kuantum sayısı, n) gösterir.
Grup: Dikey sütunlardır. Benzer kimyasal özellik gösteren elementler aynı grupta yer alır. Modern IUPAC sistemine göre 1'den 18'e kadar numaralandırılırlar.
🎯 Elektron Dağılımı: Anahtar Kurallar
Bir elementin grup ve periyodunu bulmanın en kesin yolu, elektron katman dağılımını (elektron konfigürasyonu) yazmaktır. Bunun için şu sırayı takip ederiz:
- 🚀 1. Kural: Atom numarası (Z) = Proton sayısı = Nötr atomdaki elektron sayısı
- 🧲 2. Kural: Elektronlar, en düşük enerjili orbitalden başlayarak (Aufbau İlkesi) doldurulur: 1s → 2s → 2p → 3s → 3p → 4s → 3d → 4p ...
- ⚡ 3. Kural: Her orbital en fazla 2 elektron alır (Pauli Dışlama İlkesi).
- ☯️ 4. Kural: p, d, f orbitalleri önce birer elektronla dolmaya başlar (Hund Kuralı).
📐 Grup ve Periyot Bulma Adımları (A Grupları / Temsilci Elementler İçin)
🔎 Adım 1: Elektron Konfigürasyonunu Yaz
Örnek: Kalsiyum (Ca), Z=20 → 1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 4s²
📈 Adım 2: Periyodu Belirle
En yüksek baş kuantum sayısı (en büyük "s" veya "p" üzerindeki sayı) periyot numarasını verir.
- Ca için: En yüksek "s" orbitali 4s → Periyot 4
- 📌 Kural: s veya p orbitali ile bitiyorsa (A Grubu elementi ise), en yüksek katman numarası periyottur.
🏷️ Adım 3: Grubu Belirle (s ve p Blokları İçin)
- s-Bloğu (Grup 1A ve 2A): s orbitalindeki elektron sayısı grup numarasını verir.
- 1s¹ veya ...ns¹ → Grup 1 (H, Li, Na...)
- ...ns² → Grup 2 (Be, Mg, Ca...)
- Ca: ...4s² → Grup 2
- p-Bloğu (Grup 3A-8A / 13-18): s orbitalindeki elektron sayısı + p orbitalindeki elektron sayısı toplamı grup numarasını verir.
- ...ns² np¹ → 2+1=3 → Grup 13 (3A) (B, Al, Ga...)
- ...ns² np² → 2+2=4 → Grup 14 (4A) (C, Si...)
- ...ns² np⁶ → 2+6=8 → Grup 18 (8A) (Soygazlar: Ne, Ar...)
⚙️ Geçiş (d Bloku) ve İç Geçiş (f Bloku) Elementleri İçin Kurallar
🔶 d-Bloğu Elementleri (Grup 3-12)
- Periyot: En yüksek enerji seviyesi (n) periyodu verir. (Örn: 4s ve 3d orbitalleri varsa, periyot 4'tür).
- Grup: (s orbitalindeki elektron sayısı) + (d orbitalindeki elektron sayısı) formülü kullanılır. Toplam 10'a kadar ise bu sayı grup numarasıdır. 10'dan fazla ise toplamın 10'u geçen kısmı grup numarasını verir.
- Örnek: Titan (Ti): [Ar] 4s² 3d² → s² + d² = 4 → Grup 4
- Örnek: Bakır (Cu): [Ar] 4s¹ 3d¹⁰ → s¹ + d¹⁰ = 11 → 11-10=1 → Grup 11
🌀 f-Bloğu Elementleri (Lantanitler ve Aktinitler)
Bu elementler her zaman Grup 3 içinde yer alır ve periyot tabloda ayrıca iki sıra halinde gösterilir. Periyotları, en yüksek enerji seviyesine göre belirlenir (Örn: 6s ve 4f orbitalleri varsa, periyot 6'dır).
✅ Pratik Tablo Özeti
| Blok |
Periyot Bulma |
Grup Bulma (Modern) |
Örnek |
| s (1A-2A) |
En yüksek "n" (ns) |
ns¹ → 1, ns² → 2 |
Na [Ne]3s¹ → P:3, G:1 |
| p (3A-8A / 13-18) |
En yüksek "n" (np) |
(s'deki e⁻) + (p'deki e⁻) |
Cl [Ne]3s²3p⁵ → 2+5=7 → G:17 |
| d (3-12) |
En yüksek "n" (ns) |
(ns'deki e⁻) + ((n-1)d'deki e⁻) |
Fe [Ar]4s²3d⁶ → 2+6=8 → G:8 |
| f (Lantanit/Aktinit) |
En yüksek "n" (ns) |
Her zaman Grup 3 |
Ce [Xe]6s²4f² → P:6, G:3 |
💡 Sonuç ve Önemli Uyarılar
- ⚠️ Helyum (He) istisnadır: 1s² konfigürasyonuna rağmen Grup 18'de (8A) yer alır, çünkü soygaz özelliği gösterir.
- ⚡ Geçiş metallerinde elektron dağılımında istisnalar olabilir (Cr, Cu gibi). Grup belirlerken nötral atomun temel hal konfigürasyonu esas alınır.
- 🎯 En güvenilir yöntem, atom numarasından hareketle elektron konfigürasyonunu doğru yazmak ve yukarıdaki kuralları uygulamaktır.
Bu kuralları öğrenerek periyodik tablodaki herhangi bir elementin konumunu atom numarasından yola çıkarak rahatlıkla belirleyebilirsiniz. Kimyasal özelliklerin periyodikliği de tam olarak bu grup-periyot düzeninin bir sonucudur.
