Osmanlı denizcilik tarihinin en parlak yıldızlarından biri olan Piri Reis, yalnızca bir denizci ve kaptan değil, aynı zamanda dünya kartografyasına (haritacılık) damga vuran bir bilim insanıdır. Onu ölümsüz kılan, 1513 tarihli eşsiz Dünya Haritası'dır. Bu yazıda, Piri Reis'in hayatını ve günümüzde bile sırları tam olarak çözülememiş olağanüstü haritasını keşfedeceğiz.
Asıl adı Ahmet Muhyiddin Piri olan Piri Reis, yaklaşık 1465-1470 yılları arasında Gelibolu'da doğdu. Ünlü Osmanlı denizcisi ve korsanı olan amcası Kemal Reis'in yanında denizciliğe başladı. Onunla birlikte Akdeniz'de birçok sefere katıldı, İspanya'daki Müslümanlara yardım gönderilmesi gibi önemli görevlerde bulundu.
Amcasının ölümünden sonra, denizcilik bilgisini ve gözlemlerini kaydetmeye yöneldi. En büyük eserleri olan Dünya Haritası ve Kitab-ı Bahriye (Denizcilik Kitabı) bu dönemin ürünleridir. Sonraki yıllarda Osmanlı Donanması'nda kaptanlık yapmaya devam etti, ancak 1554'te idam edilerek hayatı trajik bir şekilde sona erdi.
Piri Reis'in 1513'te çizdiği dünya haritası, günümüze kalan parçasıyla bile tarihçileri ve bilim insanlarını hayrete düşürmektedir. Haritanın sadece batı kısmı (Avrupa, Afrika'nın batısı ve Amerika'nın doğusu) günümüze ulaşmıştır.
Piri Reis'in bir diğer başyapıtı, 1521'de tamamladığı ve daha sonra genişlettiği Kitab-ı Bahriye'dir. Bu eser, bir denizcilik ansiklopedisi niteliğindedir.
Kitab-ı Bahriye, hem bir navigasyon rehberi hem de dönemin sosyokültürel yapısına ışık tutan paha biçilmez bir tarihi belgedir.
Piri Reis haritası, özellikle 20. yüzyılda, haritada Antarktika'nın buz altındaki topoğrafyasının çizildiği iddialarıyla popüler kültürde bir "gizem" nesnesine dönüştü. Ancak, akademik çevrelerde bu iddialar büyük ölçüde reddedilir. Bilim insanları, çizilen kısmın Güney Amerika'nın güney ucundaki Patagonya bölgesi olabileceğini ve haritanın o dönemin bilgisi dahilinde, ancak son derece üstün bir beceriyle çizilmiş olduğunu vurgular.
Gerçek gizem ve değer, haritanın 16. yüzyıl başındaki dünya bilgisini sentezleme ve görselleştirme gücündedir.
Piri Reis, bir Rönesans bilgini gibi, gözlem, derleme ve sentez yeteneğiyle çalışmıştır. Onun haritası ve kitabı, Osmanlı'nın denizcilikteki bilimsel üretim kapasitesinin en somut kanıtlarıdır. Bugün, 1513 Dünya Haritası'nın mevcut parçası İstanbul'daki Topkapı Sarayı Müzesi'nde sergilenmekte ve dünya kültür mirasının en değerli hazinelerinden biri olarak kabul edilmektedir. Piri Reis, evrensel bilime yaptığı bu katkıyla, tarihteki yerini hak etmiş bir dahidir.
