📚 Sarmal Programlama: Bruner ve Genişleyerek Tekrar Yaklaşımı
Merhaba! Bugünkü dersimizin konusu, eğitim psikolojisi ve program geliştirmede önemli bir yere sahip olan Sarmal Programlama (Spiral Curriculum) yaklaşımı. Bu yaklaşım, Amerikalı psikolog Jerome Bruner tarafından öne sürülmüştür. Temel felsefesi, öğrenmenin “genişleyerek tekrar” yoluyla derinleşmesidir. Hazırsanız, bu önemli konuyu adım adım inceleyelim.
🎯 Bruner’in Öğrenme Teorisi ve Temel İlkeleri
Bruner’e göre öğrenme, bireyin çevresini anlamlandırmak için geliştirdiği bir süreçtir. Öğrenme, basitten karmaşığa, somuttan soyuta doğru ilerler. Sarmal programlamanın dayandığı üç temel temsil biçimi vardır:
- 🏃♂️ Eylemsel (Enactive): Yaparak-yaşayarak öğrenme (0-3 yaş dönemi ağırlıklı).
- 🖼️ İmgesel (Iconic): Görsel imgeler ve şekillerle öğrenme (3-8 yaş dönemi).
- 🔤 Sembolik (Symbolic): Dil, mantık ve matematiksel sembollerle soyut öğrenme (8+ yaş).
🌀 Sarmal Programlamanın (Spiral Curriculum) Özellikleri
Bu yaklaşımda konular, bir sarmal (helix) gibi döne döne, her dönüşte daha genişleyerek ve derinleşerek işlenir. Amaç, öğrencinin aynı konuya farklı yaş ve bilgi seviyelerinde tekrar dönmesini, böylece kalıcı ve anlamlı öğrenme sağlamaktır.
✅ Sarmal Programlamanın Temel Nitelikleri:
- 🔄 Genişleyerek Tekrar (Cyclical Revisiting): Bir konu (örneğin "demokrasi"), ilkokulda basit kavramlarla tanıtılır, ortaokulda kurumlarıyla, lisede ise felsefi temelleri ve tarihsel gelişimiyle tekrar ele alınır.
- 📈 Kademeli Zorlaşma (Progressive Deepening): Her döngüde konunun karmaşıklık düzeyi ve derinliği artar.
- 🔗 Bütünleştiricilik (Integration): Yeni öğrenilenler, önceki öğrenmelerle ilişkilendirilir ve bütünleştirilir.
- 🎯 Önkoşul İlkesi (Prerequisite Learning): Her aşama, bir sonraki aşamanın temelini oluşturur.
📖 Sarmal Programlama Örneği: "Kuvvet" Konusu
- İlkokul 2. Sınıf: Kuvvetin itme-çekme olduğu somut örneklerle (oyuncak arabayı itmek) öğretilir. (İmgesel/Eylemsel Temsil)
- Ortaokul 6. Sınıf: Kuvvetin büyüklüğü, yönü, dengelenmiş kuvvetler, dinamometre ile ölçülmesi işlenir. (Sembolik Temsile Geçiş)
- Lise 1. Sınıf (Fizik): Newton’un hareket yasaları (\(F = m \cdot a\)), vektörel gösterim, serbest cisim diyagramları ile konu derinlemesine işlenir. (Tamamen Sembolik Temsil)
✔️ Sarmal Programlamanın Avantajları
- 💡 Kalıcı Öğrenme: Tekrar sayesinde bilgi uzun süreli hafızaya yerleşir.
- 🧠 Anlamlı Öğrenme: Konular parçalı değil, bütünsel ve bağlam içinde öğrenilir.
- 🚀 Öğrenciye Uygunluk: Öğrencinin bilişsel gelişim düzeyine uygun içerik sunar.
- 🔁 Eksikleri Tamamlama: Her döngü, önceki öğrenmedeki eksikleri tamamlama fırsatı verir.
⚠️ Dikkat Edilmesi Gerekenler ve Sınırlılıklar
- Programın çok iyi planlanması ve kademeler arası geçişin net olması gerekir.
- Yüzeysel tekrarlara düşülmemeli, her seferinde gerçek bir derinleşme sağlanmalıdır.
- Öğretmenler arasında sıkı işbirliği ve müfredat koordinasyonu şarttır.
📝 Özet ve Sonuç
Bruner’in Sarmal Programlama yaklaşımı, öğrenmeyi statik değil, dinamik ve gelişimsel bir süreç olarak görür. “Genişleyerek tekrar” ilkesi, öğrencilerin karmaşık fikirleri zamanla olgunlaştırarak ve ilişkilendirerek öğrenmelerini sağlar. Bu nedenle, etkili ve kalıcı bir öğretim tasarımı için eğitimciler tarafından temel bir rehber olarak kabul edilir.
Bir sonraki derste, bu yaklaşımın “Yapılandırmacılık (Constructivism)” ile olan ilişkisini inceleyeceğiz. Görüşmek üzere! 👨🏫
