Sosyal öğrenme süreçleri, bireylerin başkalarını gözlemleyerek yeni bilgi ve davranışlar edinmesini sağlayan dört temel aşamadan oluşur. İlk aşama olan dikkat, öğrenmenin başlaması için gözlemcinin model olarak seçtiği kişiye veya davranışa odaklanmasıdır. Bu süreçte modelin dikkat çekici özelliklere sahip olması, gözlemcinin ise algısal yetenekleri ve ihtiyaçları belirleyici rol oynar. İkinci aşama ise hatırda tutmadır; gözlemlenen bilginin semboller veya zihinsel imgeler aracılığıyla uzun süreli bellekte depolanmasını ifade eder. Bu depolama olmadan, öğrenilen davranışın daha sonra tekrarlanması mümkün değildir.
Üçüncü aşama olan uygulama (motor üretim süreçleri), zihinde saklanan bilginin fiziksel davranışa dönüştürülmesidir. Birey, gözlemlediği davranışı kendi becerileri ölçüsünde yeniden üretmeye çalışır. Bu süreçte kişisel yeterlilikler ve pratik, davranışın ne kadar başarılı bir şekilde sergileneceğini belirler. Son ve en kritik aşama ise güdülenmedir. Bireyin öğrendiği davranışı sergilemek için bir nedene ihtiyaç duymasıdır. Modelin davranışının sonucunda aldığı ödül (pekiştirme) veya ceza, gözlemcinin o davranışı gerçekleştirme motivasyonunu doğrudan etkiler. Bu dört süreç bir arada işleyerek sosyal öğrenmenin temelini oluşturur.
Sosyal öğrenme, bireyin başkalarını gözlemleyerek yeni davranışlar, beceriler veya tutumlar kazandığı bir öğrenme türüdür. Albert Bandura'nın Sosyal Öğrenme Kuramı'na göre, bu süreç dört temel aşamadan oluşur: Dikkat, Hatırda Tutma, Uygulama ve Güdülenme. Bu aşamalar, bir davranışın gözlem yoluyla nasıl öğrenildiğini ve benimsendiğini açıklar.
Öğrenmenin ilk şartı dikkattir. 🎯 Birey, model alacağı kişiye veya olaya odaklanmalıdır. Dikkati etkileyen faktörler şunlardır:
Örneğin, bir çocuğun popüler bir YouTuber'ın videosunu dikkatle izlemesi, bu aşamaya bir örnektir.
Dikkat edilen davranışın zihinde kodlanması ve saklanmasıdır. 🗂️ Gözlemlenen davranış, semboller veya zihinsel imgeler aracılığıyla belleğe kaydedilir. Bu süreçte:
Bir dansçının, öğretmeninin yaptığı hareketleri aklında tekrar etmesi ve unutmamak için zihninde canlandırması, hatırda tutma aşamasıdır.
Bu aşamada, zihinde saklanan davranış fiziksel olarak ortaya konur. 🛠️ Birey, öğrendiği davranışı kendi performansıyla sergilemeye çalışır. Ancak, bu aşama bireyin fiziksel yetenekleri ve kapasitesi ile sınırlıdır.
Örneğin, bir yemek tarifini izleyen kişinin, daha sonra aynı yemeği kendisi yapmaya çalışması uygulama aşamasıdır.
Öğrenilen bir davranışın sergilenmesi için güdülenme (motivasyon) gereklidir. 🏆 Birey, davranışı gerçekleştirmek için bir neden veya ödül görmelidir. Güdülenmeyi etkileyen faktörler:
Bir satış elemanının, başarılı bir meslektaşının prim aldığını görerek aynı satış tekniklerini uygulamaya motive olması bu aşamaya örnektir.
Sosyal öğrenme süreçleri, gözlem yoluyla öğrenmenin nasıl gerçekleştiğini sistematik bir şekilde açıklar. Bu dört aşama birbirini tamamlar:
Dikkat ile başlar, Hatırda Tutma ile zihne kaydedilir, Uygulama ile hayata geçirilir ve Güdülenme ile kalıcı hale gelir. ✅
Bu süreç, hem sınıf içi eğitimde hem de günlük yaşamda davranış değişikliğini anlamak için oldukça değerlidir.
