Tarih Biliminin Doğası
Tarih, geçmişte yaşanmış olayları, bu olayların nedenlerini ve sonuçlarını, belgelere dayanarak inceleyen bir bilim dalıdır. Ancak tarihin doğasını anlamak için onun diğer bilimlerden farklarını ve temel özelliklerini bilmek gerekir.
Tarihin Bir Bilim Olarak Özellikleri
- Belgelere Dayanır: Tarihçi, olayları araştırırken yazılı ve yazısız kaynakları (arşiv belgeleri, mektuplar, gazeteler, arkeolojik buluntular vb.) kullanır. Kanıt ve eleştirel yaklaşım tarihin temelidir.
- Neden-Sonuç İlişkisi Kurar: Tarih, olayları sadece kronolojik olarak sıralamaz. Bir olayın, kendisinden önceki olayların sonucu, kendisinden sonraki olayların ise nedeni olduğunu gösterir.
- Yer ve Zaman Bildirir: Her tarihi olay belirli bir coğrafyada ve belirli bir zaman diliminde gerçekleşmiştir. Bu iki unsur olmadan tarihten söz edilemez.
- Geçmişi Konu Edinir: Tarihin laboratuvarı geçmiştir. Tarihçi, doğa bilimciler gibi deney yapamaz; geçmişte olup biteni anlamaya ve yorumlamaya çalışır.
Tarihin Yorum İçermesi
Tarih, sadece olguları toplamak değildir. Aynı olaylar farklı tarihçiler tarafından farklı şekillerde yorumlanabilir. Bunun başlıca nedenleri şunlardır:
- Tarihçinin kişisel bakış açısı ve değer yargıları,
- İncelenen döneme ait tüm belgelere ulaşılamaması,
- Tarihçinin içinde yetiştiği kültür ve toplumun etkisi.
Bu nedenle tarih, nesnellik (objektiflik) idealine ulaşmaya çalışsa da, tamamen tarafsız olmakta zorlanır. Tarih, sürekli yeniden yazılabilen ve tartışılan dinamik bir alandır.
Tarihin Diğer Bilimlerle İlişkisi
Tarih, tek başına çalışan bir bilim değildir. Geçmişi aydınlatmak için diğer birçok bilim dalından yararlanır:
- Coğrafya: Olayların geçtiği yerin fiziki ve beşeri özelliklerini inceler.
- Arkeoloji: Kazılar yaparak geçmiş uygarlıklara ait kalıntıları bulur ve değerlendirir.
- Antropoloji: İnsanların kültürlerini, sosyal ilişkilerini ve fiziksel evrimlerini inceler.
- Edebiyat ve Filoloji: Geçmiş dönemlere ait dil ve edebi eserleri inceler.
Sonuç olarak, tarihin doğasını anlamak, onun bir belge bilimi olduğunu, neden-sonuç ilişkisi kurduğunu, yoruma açık olduğunu ve diğer bilimlerle iş birliği içinde çalıştığını kavramakla mümkündür.
