🎨 2026 TYT'ye Hazırlık: Hız-Zaman Grafiği ile Hızlanma Sorularını Çözme Sanatı
Hız-zaman grafikleri, hareketli cisimlerin davranışlarını anlamamız için süper kullanışlı araçlardır. Özellikle 2026 TYT'de karşımıza çıkabilecek hızlanma sorularını çözerken bu grafikler adeta birer pusula görevi görür. Gelin, bu pusulayı nasıl okuyacağımızı öğrenelim!
🚀 Hız-Zaman Grafiği Nedir?
Hız-zaman grafiği, bir cismin hızının zamanla nasıl değiştiğini gösteren bir görseldir. Yatay eksen (x ekseni) zamanı, dikey eksen (y ekseni) ise hızı temsil eder. Grafiğin şekli, cismin hareketinin nasıl olduğunu anlamamıza yardımcı olur.
🚦 Hızlanma Nedir?
Hızlanma, bir cismin hızının zamanla değişmesidir. Eğer bir cismin hızı artıyorsa, pozitif yönde hızlanıyor demektir. Eğer hızı azalıyorsa, negatif yönde hızlanıyor (yani yavaşlıyor) demektir.
🧭 Hız-Zaman Grafiğinden Hızlanmayı Nasıl Buluruz?
Hız-zaman grafiğinden hızlanmayı bulmanın en kolay yolu, grafiğin eğimini hesaplamaktır. Eğim, dikey değişimin yatay değişime oranıdır. Yani:
$\text{Eğim} = \frac{\text{Hızdaki Değişim}}{\text{Zamandaki Değişim}} = \text{Hızlanma}$
Örneğin, grafikteki bir doğrunun iki noktası $(t_1, v_1)$ ve $(t_2, v_2)$ ise, hızlanma şöyle bulunur:
$a = \frac{v_2 - v_1}{t_2 - t_1}$
- 🍎 Örnek Soru: Bir araç, 2 saniyede hızını 10 m/s'den 20 m/s'ye çıkarıyor. Bu aracın hızlanması nedir?
- ✅ Çözüm:
- ✨ $t_1 = 0$ s, $v_1 = 10$ m/s
- ✨ $t_2 = 2$ s, $v_2 = 20$ m/s
- ✨ $a = \frac{20 - 10}{2 - 0} = \frac{10}{2} = 5 \text{ m/s}^2$
🚧 Dikkat Edilmesi Gerekenler
- 📏 Grafiğin eğimi sabit ise, hızlanma sabittir.
- 📉 Grafiğin eğimi pozitif ise, cisim hızlanıyordur.
- ⛰️ Grafiğin eğimi negatif ise, cisim yavaşlıyordur.
- ➖ Grafiğin eğimi sıfır ise, cisim sabit hızla hareket ediyordur.
📝 Örnek TYT Sorusu ve Çözümü
Bir hareketlinin hız-zaman grafiği şekildeki gibidir.
(Grafik burada hayal edilecek: Yatay eksende zaman (t), dikey eksende hız (v) var. 0-2 saniye arasında yukarı doğru düz bir çizgi (hızlanma), 2-4 saniye arasında yatay düz bir çizgi (sabit hız), 4-6 saniye arasında aşağı doğru düz bir çizgi (yavaşlama))
Buna göre, hareketlinin 0-2 saniye arasındaki hızlanması $a_1$, 4-6 saniye arasındaki hızlanması $a_2$ ise, $\frac{a_1}{a_2}$ oranı kaçtır?
(Grafikte 2. saniyedeki hız 10 m/s, 6. saniyedeki hız 0 m/s olarak verilmiştir.)
- ✅ Çözüm:
- ✨ $a_1 = \frac{10 - 0}{2 - 0} = 5 \text{ m/s}^2$
- ✨ $a_2 = \frac{0 - 10}{6 - 4} = -5 \text{ m/s}^2$ (Yavaşlama olduğu için negatif)
- ✨ $\frac{a_1}{a_2} = \frac{5}{-5} = -1$
Unutmayın, pratik yaparak bu tür soruları çözmekte ustalaşabilirsiniz. Bol bol soru çözün ve hız-zaman grafiklerini okuma konusunda kendinizi geliştirin. 2026 TYT'de başarılar!
