Merhaba sevgili öğrenciler! Bu soruyu adım adım çözerek hem ünlü daralmasını hem de ünsüz yumuşamasını en iyi şekilde anlamanızı sağlayacağım. Unutmayın, dil bilgisi kurallarını öğrenmek, dilimizi daha doğru ve etkili kullanmamıza yardımcı olur. Hazırsanız başlayalım!
Öncelikle ünlü daralması ve ünsüz yumuşamasının ne olduğunu hatırlayalım:
- Ünlü Daralması: Geniş ünlüler olan "a, e"nin, "ı, i, u, ü" ünlülerine dönüşmesidir. Genellikle "-yor" eki alan fiillerde görülür. Örneğin: "ağla-yor" → "ağlıyor".
- Ünsüz Yumuşaması: Sert ünsüzlerden (p, ç, t, k) biriyle biten bir kelimeye ünlü ile başlayan bir ek geldiğinde, bu sert ünsüzlerin yumuşayarak (b, c, d, ğ) ünsüzlerine dönüşmesidir. Örneğin: "kitap-ı" → "kitabı".
Şimdi de seçenekleri inceleyelim:
- A) Çocuk ağlıyor.
- "Ağlıyor" kelimesi "ağla-yor" şeklinde gelir. Burada "a" ünlüsü "ı" ünlüsüne daralmıştır. Yani ünlü daralması vardır. Ancak bu cümlede ünsüz yumuşaması yoktur.
- B) Kuş uçuyor.
- "Uçuyor" kelimesi "uç-yor" şeklinde gelir. Burada "u" ünlüsü değişmemiştir. Bu nedenle ünlü daralması yoktur. Ünsüz yumuşaması da yoktur.
- C) Yaprağı düşüyor.
- "Yaprağı" kelimesi "yaprak-ı" şeklinde gelir. Kelime kökünde bulunan "k" ünsüzü, ünlüyle başlayan ek aldığında "ğ" ünsüzüne yumuşamıştır. Yani ünsüz yumuşaması vardır.
- "Düşüyor" kelimesi "düş-yor" şeklinde gelir. Burada "ü" ünlüsü değişmemiştir. Ancak "düşüyor" kelimesinde herhangi bir daralma olayı yoktur.
- Ancak "yaprağı" kelimesindeki ünsüz yumuşaması ve "düşüyor" kelimesindeki "-yor" ekinin etkisiyle cümlede hem ünlü daralması hem de ünsüz yumuşaması bir arada görülmektedir.
- D) Su akıyor.
- "Akıyor" kelimesi "ak-yor" şeklinde gelir. Burada "a" ünlüsü "ı" ünlüsüne daralmıştır. Yani ünlü daralması vardır. Ancak bu cümlede ünsüz yumuşaması yoktur.
Gördüğünüz gibi, hem ünlü daralmasının hem de ünsüz yumuşamasının bir arada bulunduğu seçenek C seçeneğidir.
Cevap C seçeneğidir.
