Mayoz bölünme, tür içi genetik çeşitliliğin sağlanmasında önemli bir rol oynar. Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hücre sayısının artması
B) Kromozom sayısının sabit kalması
C) Parça değişimi (krossing-over) ve homolog kromozomların rastgele dağılımı
D) Sitoplazma bölünmesinin tek seferde gerçekleşmesi
Merhaba öğrenciler, bu soruyu adım adım inceleyerek mayoz bölünmenin genetik çeşitliliğe nasıl katkıda bulunduğunu anlayalım:
- Mayoz Bölünme Nedir? Mayoz, eşeyli üreyen canlılarda üreme hücrelerinin (gametlerin) oluşumunu sağlayan özel bir hücre bölünmesi türüdür. Bu bölünme sırasında kromozom sayısı yarıya iner.
- Genetik Çeşitlilik Neden Önemli? Genetik çeşitlilik, bir türün farklı çevre koşullarına uyum sağlama yeteneğini artırır ve evrimsel süreçte hayatta kalma şansını yükseltir.
- Şıkları İnceleyelim:
- A) Hücre sayısının artması: Mayoz bölünme hücre sayısını artırır, ancak bu durum doğrudan genetik çeşitliliği sağlamaz. Mitoz bölünme de hücre sayısını artırır fakat genetik çeşitliliğe katkısı mayoz kadar değildir.
- B) Kromozom sayısının sabit kalması: Mayoz bölünmede kromozom sayısı yarıya iner (örneğin insanda 46'dan 23'e). Sabit kalması durumunda döllenme sonrası kromozom sayısı iki katına çıkar ve bu durum tür için uygun değildir.
- C) Parça değişimi (krossing-over) ve homolog kromozomların rastgele dağılımı: İşte bu doğru cevap! Mayoz bölünmenin profaz I evresinde gerçekleşen krossing-over (parça değişimi) olayında, homolog kromozomlar arasında gen alışverişi olur. Bu sayede kromozomlar üzerindeki genlerin kombinasyonu değişir. Ayrıca, metafaz I evresinde homolog kromozomların hücrenin kutuplarına rastgele dağılması da farklı gen kombinasyonlarına sahip gametlerin oluşmasına yol açar.
- D) Sitoplazma bölünmesinin tek seferde gerçekleşmesi: Sitoplazma bölünmesi (sitokinez), hücre bölünmesinin son aşamasıdır ve genetik çeşitliliği doğrudan etkilemez.
- Krossing-Over (Parça Değişimi) Nasıl Genetik Çeşitliliği Artırır? Krossing-over, homolog kromozomlar arasındaki genetik materyalin yer değiştirmesidir. Bu olay, aynı kromozom üzerinde bulunan genlerin yeni kombinasyonlarının oluşmasını sağlar. Örneğin, bir kromozom üzerinde bulunan göz rengi ve saç rengi genleri, krossing-over sayesinde farklı kombinasyonlarda bir araya gelebilir.
- Homolog Kromozomların Rastgele Dağılımı Nasıl Genetik Çeşitliliği Artırır? Mayoz I'in metafaz aşamasında, homolog kromozom çiftleri hücrenin ekvator düzleminde rastgele dizilirler. Bu rastgele dizilim, her bir gametin farklı kromozom kombinasyonları içermesine neden olur. İnsanlarda 23 çift kromozom bulunduğundan, teorik olarak $2^{23}$ farklı gamet kombinasyonu oluşabilir!
Bu açıklamalar ışığında, mayoz bölünmede parça değişimi (krossing-over) ve homolog kromozomların rastgele dağılımı olaylarının tür içi genetik çeşitliliğin temel nedeni olduğunu anlıyoruz.
Cevap C seçeneğidir.
