6. Sınıf Türkçe 1. Dönem 2. Yazılı 1. Senaryo Test 1

🎓 6. Sınıf Türkçe 1. Dönem 2. Yazılı 1. Senaryo Test 1 - Ders Notu

Sevgili öğrenciler, bu ders notu 6. sınıf Türkçe 1. dönem 2. yazılı sınavınızda karşılaşabileceğiniz temel konuları kapsar. Sözcükte, cümlede ve paragrafta anlam konularının yanı sıra yazım ve noktalama kurallarına da dikkat edelim.

📌 Sözcükte Anlam

Kelimelerin farklı kullanımlarıyla kazandıkları anlamlar bu bölümde karşımıza çıkar. Bir kelimenin asıl anlamını, benzetme yoluyla kazandığı anlamı veya bir bilim dalına ait özel anlamını bilmek önemlidir.

• Gerçek (Temel) Anlam: Bir sözcüğün akla gelen ilk, asıl anlamıdır.
  • Örnek: "Gözüm ağrıyor." (Organ olan göz)
• Mecaz Anlam: Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni anlamdır. Genellikle soyut bir anlam taşır.
  • Örnek: "Bu konuda çok gözü açık olmalısın." (Uyanık, dikkatli anlamında)
• Terim Anlam: Bilim, sanat, spor gibi belirli bir alana özgü kavramları karşılayan sözcüklerdir.
  • Örnek: "Matematikte üçgenin iç açıları toplamı 180 derecedir." (Geometri terimi)
  • Örnek: "Oyuncular perdenin açılmasını bekledi." (Tiyatro terimi)
• Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler: Yazılışları farklı, anlamları aynı olan sözcüklerdir.
  • Örnek: "okul - mektep", "öğrenci - talebe"
• Zıt Anlamlı (Karşıt) Sözcükler: Anlamca birbirinin karşıtı olan sözcüklerdir.
  • Örnek: "aç - tok", "gelmek - gitmek"
• Sesteş (Eş Sesli) Sözcükler: Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan sözcüklerdir.
  • Örnek: "Gül çok güzel kokuyor." (Çiçek) / "Çocuk neşeyle gülüyordu." (Fiil)
• Deyimler: Genellikle gerçek anlamından uzaklaşmış, iki veya daha fazla sözcükten oluşan kalıplaşmış söz gruplarıdır. Bir durumu, olayı daha etkili anlatmak için kullanılır.
  • Örnek: "Kulağına küpe olmak" (ders almak, unutmamak), "etekleri zil çalmak" (çok sevinmek)
• Atasözleri: Uzun gözlem ve deneyimler sonucu oluşmuş, öğüt verici, genel geçer yargılar bildiren kalıplaşmış sözlerdir.
  • Örnek: "Ağaç yaşken eğilir." (Çocukken öğrenilenler kalıcı olur)

💡 İpucu: Deyimler ve atasözleri genellikle mecaz anlam taşır. Gerçek anlamlarıyla düşünürseniz yanlış yorumlayabilirsiniz!

📌 Cümlede Anlam

Cümlelerin ifade ettiği anlamlar, duygular ve ilişkiler bu konunun temelini oluşturur. Cümleler arasındaki bağlantıları doğru kurmak önemlidir.

• Öznel Yargılı Cümleler: Kişiden kişiye değişen, kanıtlanamayan, kişisel duygu ve düşünceleri içeren cümlelerdir.
  • Örnek: "Bu film çok sıkıcıydı." (Kişisel görüş)
• Nesnel Yargılı Cümleler: Kişiden kişiye değişmeyen, doğruluğu veya yanlışlığı kanıtlanabilen, herkesçe kabul edilen gerçekleri içeren cümlelerdir.
  • Örnek: "Türkiye'nin başkenti Ankara'dır." (Kanıtlanabilir bilgi)
• Neden-Sonuç (Sebep-Sonuç) Cümleleri: Bir eylemin hangi sebeple yapıldığını bildiren cümlelerdir. "için, -den dolayı, çünkü" gibi ifadeler kullanılır.
  • Örnek: "Çok çalıştığı için sınavı kazandı." (Sınavı kazanmasının nedeni: çok çalışması)
• Amaç-Sonuç Cümleleri: Bir eylemin hangi amaçla yapıldığını bildiren cümlelerdir. "için, diye, üzere" gibi ifadeler kullanılır.
  • Örnek: "Sınavı kazanmak için çok çalıştı." (Çok çalışmasının amacı: sınavı kazanmak)
• Koşul-Sonuç (Şart) Cümleleri: Bir eylemin gerçekleşmesinin, başka bir eylemin gerçekleşmesine bağlı olduğunu bildiren cümlelerdir. "-se, -sa, -dıkça, -ınca" gibi ek ve sözcükler kullanılır.
  • Örnek: "Kitabı bitirirsen dışarı çıkabilirsin." (Dışarı çıkma koşulu: kitabı bitirmek)
• Karşılaştırma Cümleleri: İki veya daha fazla varlık, kavram ya da durumun benzer veya farklı yönlerini ortaya koyan cümlelerdir. "daha, kadar, en, gibi" gibi sözcükler kullanılır.
  • Örnek: "Elif, Ayşe'den daha uzundur."
• Benzetme Cümleleri: İki farklı şey arasında ortak bir özellikten yola çıkarak yapılan ilişkilendirmelerdir. Zayıf olan güçlü olana benzetilir. "gibi, sanki" gibi sözcükler kullanılır.
  • Örnek: "Pamuk gibi elleri vardı."
• Abartma (Mübalağa) Cümleleri: Bir durumu veya olayı olduğundan çok daha büyük ya da küçük göstererek anlatma sanatıdır.
  • Örnek: "Bir of çeksem, karşıki dağlar yıkılır."

⚠️ Dikkat: Neden-sonuç ve amaç-sonuç cümlelerini karıştırmamak için "Hangi amaçla?" ve "Hangi nedenle?" sorularını sorun. Amaç henüz gerçekleşmemiştir, neden ise gerçekleşmiştir.

📌 Paragrafta Anlam

Paragraf, bir düşünceyi tam olarak anlatan cümleler topluluğudur. Bu bölümde paragrafın ana fikrini, konusunu ve nasıl geliştirildiğini anlamak önemlidir.

• Paragrafın Konusu: Paragrafta üzerinde durulan, hakkında bilgi verilen şeydir. "Bu paragraf neyden bahsediyor?" sorusunun cevabıdır.
• Paragrafın Ana Fikri (Ana Düşünce): Yazarın paragraf aracılığıyla okuyucuya vermek istediği temel mesajdır. "Yazar bu paragrafı neden yazdı?" sorusunun cevabıdır.
• Paragrafın Başlığı: Konuyu en iyi şekilde özetleyen, dikkat çekici sözcük ya da sözcük grubudur. Genellikle konudan yola çıkarak belirlenir.
• Yardımcı Fikirler: Ana fikri destekleyen, açıklayan, geliştiren diğer düşüncelerdir.
• Anlatım Biçimleri:
  • Öyküleyici Anlatım (Hikaye Etme): Olayların bir akış içinde anlatıldığı, zaman ve mekan unsurlarının olduğu anlatım biçimidir. Roman, hikaye gibi türlerde kullanılır.
  • Betimleyici Anlatım (Tasvir Etme): Varlıkların, yerlerin veya kişilerin ayırt edici özelliklerinin okuyucunun gözünde canlandırılacak şekilde anlatılmasıdır.
  • Açıklayıcı Anlatım: Bilgi vermek, öğretmek amacıyla kullanılan anlatım biçimidir. Nesnel bir dil kullanılır. Ders kitapları, ansiklopediler bu türdendir.
  • Tartışmacı Anlatım: Bir düşünceyi çürütmek veya kendi düşüncesini savunmak amacıyla kullanılan anlatım biçimidir. Okuyucuyu ikna etme amacı güder.
• Düşünceyi Geliştirme Yolları:
  • Tanımlama: "Bu nedir?" sorusuna cevap veren, bir kavramın ne olduğunu açıklayan cümlelerdir.
  • Örnekleme: Anlatılan soyut bir düşünceyi somut hale getirmek, anlaşılır kılmak için örnekler verilmesidir.
  • Karşılaştırma: İki farklı varlık ya da kavramın benzer veya zıt yönlerini ortaya koyarak düşünceyi pekiştirmektir.
  • Tanık Gösterme: Alanında uzman, tanınmış bir kişinin sözünü veya yazısını alıntılayarak düşünceyi desteklemektir.

💡 İpucu: Ana fikir genellikle paragrafın başında veya sonunda yer alır. Konu ise paragrafın tamamına yayılmıştır.

📌 Yazım Kuralları

Doğru ve etkili iletişim için yazım kurallarına uymak çok önemlidir. Özellikle büyük harf kullanımı ve bazı eklerin yazımına dikkat edelim.

• Büyük Harflerin Kullanımı:
  • Cümleler büyük harfle başlar.
  • Özel adlar (kişi adları, yer adları, millet adları, dil adları, din adları vb.) büyük harfle başlar. (Örnek: Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye, Türkçe, Müslümanlık)
  • Kurum, kuruluş, dernek, iş yeri adlarının her kelimesi büyük harfle başlar. (Örnek: Türk Dil Kurumu)
  • Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar. (Örnek: 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, 19 Mayıs Salı)
  • Kitap, dergi, gazete adlarının her kelimesi büyük harfle başlar (Örnek: Milliyet Gazetesi, Varlık Dergisi). Ancak özel ada dahil olmayan "gazete", "dergi" gibi sözcükler küçük harfle başlar.
  • Levhalar, tabelalar, açıklama yazıları büyük harfle başlar. (Örnek: Giriş, Çıkış, Vezne)
• "-ki" ve "-de" Bağlaçlarının Yazımı:
  • Bağlaç olan "-ki" ayrı yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlam bozulmaz. (Örnek: "Duydum ki gelmişsin.")
  • Ek olan "-ki" bitişik yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlam bozulur. Genellikle ilgi eki veya sıfat yapan ek olarak kullanılır. (Örnek: "Evdeki kedi", "Benimki")
  • Bağlaç olan "-de" ayrı yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlam bozulmaz. (Örnek: "Ali de geldi.")
  • Ek olan "-de" bitişik yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlam bozulur. Bulunma hal eki veya yapım eki olarak kullanılır. (Örnek: "Evde kimse yok.", "Gözde öğrenci")

⚠️ Dikkat: "Ki" bağlacını ayırt etmek için "ler" ekini getirmeyi deneyin. Eğer kelime "kiler" olduğunda anlamlı oluyorsa bitişik yazılır (ek), anlamsız oluyorsa ayrı yazılır (bağlaç). Örneğin: "Evdeki" -> "Evdekiler" (anlamlı, bitişik). "Geldi ki" -> "Geldi kiler" (anlamsız, ayrı).

📌 Noktalama İşaretleri

Okuduğumuz metinleri daha iyi anlamak, duyguları ve duraklamaları doğru ifade etmek için noktalama işaretleri çok önemlidir.

• Nokta (.)
  • Cümle sonuna konur.
  • Bazı kısaltmaların sonuna konur. (Örnek: Dr., Mah.)
  • Sıra bildiren sayılardan sonra konur. (Örnek: 2. kat)
• Virgül (,)
  • Eş görevli kelime veya kelime gruplarını ayırmak için konur. (Örnek: Pazar, elma, armut aldı.)
  • Sıralı cümleleri ayırmak için konur. (Örnek: Geldi, oturdu, bekledi.)
  • Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş özneyi belirtmek için konur.
  • Hitaplardan sonra konur. (Örnek: Sevgili Arkadaşım,)
• Soru İşareti (?)
  • Soru bildiren cümle veya sözlerin sonuna konur. (Örnek: Nasılsın?)
  • Bilinmeyen, kesin olmayan bilgiler için parantez içinde kullanılır. (Örnek: Yunus Emre (?-1320))
• Ünlem İşareti (!)
  • Sevinç, korku, şaşkınlık, acı gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna konur. (Örnek: Yaşasın!)
  • Hitap ve seslenme sözlerinden sonra konur. (Örnek: Ey Türk gençliği!)
• Kesme İşareti (')
  • Özel adlara gelen çekim eklerini ayırmak için kullanılır. (Örnek: Ankara'ya, Ahmet'in)
  • Sayılar ve kısaltmalara gelen ekleri ayırmak için kullanılır. (Örnek: 1985'te, TDK'nin)
  • Belirli bir harf veya hecenin düşürüldüğünü göstermek için kullanılır. (Örnek: Ne 'oldu?)
• İki Nokta (:)
  • Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlelerin sonuna konur. (Örnek: Sebzeler: domates, salatalık...)
  • Kendisiyle ilgili açıklama yapılacak cümlelerin sonuna konur.
• Üç Nokta (...)
  • Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur.
  • Alıntılarda atlanan yerleri göstermek için kullanılır.
  • Sözün bir yerde kesildiğini, devamının okuyucuya bırakıldığını göstermek için kullanılır.

Bu konulara iyi çalışarak sınavınızda başarılı olacağınıza eminim. Bol şans!