🎓 6. sınıf türkçe 1. dönem 2. yazılı 3. senaryo Test 3 - Ders Notu
Merhaba sevgili 6. sınıf öğrencileri! Bu ders notu, 1. dönem 2. yazılı sınavınızdaki "3. senaryo Test 3" konularını daha iyi anlamanız ve sınava kolayca hazırlanmanız için özel olarak hazırlandı. Türkçenin temel taşlarını oluşturan kelime, cümle ve paragraf anlamları, ayrıca dil bilgisi kuralları ve fiilimsiler gibi önemli konuları birlikte gözden geçireceğiz.
📌 Sözcükte Anlam (Kelime Anlamları)
Kelimelerin farklı anlamlar kazanması, dilimizin zenginliğini gösterir. Bir kelimenin cümlede nasıl kullanıldığına dikkat ederek anlamını kolayca bulabiliriz.
- Gerçek Anlam: Bir kelimenin akla gelen ilk, temel anlamıdır. Sözlükteki ilk anlamı gibi düşünebilirsin.
- Mecaz Anlam: Kelimenin gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni, soyut anlamdır. Genellikle benzetme yoluyla oluşur.
- Terim Anlam: Bilim, sanat, spor gibi belirli bir alana özgü özel anlam taşıyan kelimelerdir. O alana ait bir kavramı ifade eder.
- Eş Anlamlı (Anlamdaş) Kelimeler: Yazılışları farklı, anlamları aynı olan kelimelerdir. (Örn: doktor - hekim, okul - mektep)
- Zıt Anlamlı (Karşıt Anlamlı) Kelimeler: Anlamca birbirinin tamamen karşıtı olan kelimelerdir. (Örn: güzel - çirkin, iyi - kötü)
- Eş Sesli (Sesteş) Kelimeler: Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları tamamen farklı olan kelimelerdir. (Örn: gülmek fiili ile çiçek olan gül)
💡 İpucu: Bir kelimenin gerçek mi mecaz mı olduğunu anlamak için, o kelimeyi cümleden çıkarıp yerine başka bir kelime koymayı deneyebilirsin. Eğer cümle bozulmuyorsa, anlam değişmiyorsa, kelimenin gerçek anlamını bulmuşsundur. Mecaz anlamda ise yerine başka bir kelime koymak zordur.
📌 Deyimler ve Atasözleri
Deyimler ve atasözleri, dilimizin kültürel mirasıdır ve genellikle mecazlı bir anlatıma sahiptir.
- Deyimler: Genellikle iki veya daha fazla kelimeden oluşan, kendi anlamından sıyrılarak yeni bir anlam kazanan kalıplaşmış söz gruplarıdır. Genellikle bir durumu veya özelliği anlatır. (Örn: Ağzı kulaklarına varmak = çok sevinmek)
- Atasözleri: Uzun gözlem ve deneyimler sonucu oluşmuş, öğüt veren, yol gösteren, genel geçer yargılar bildiren kalıplaşmış sözlerdir. (Örn: Ağaç yaşken eğilir = Çocuklar küçükken eğitilmelidir.)
⚠️ Dikkat: Deyimler ve atasözleri kalıplaşmıştır, yani kelimelerinin yerleri değiştirilemez, yerine başka kelime getirilemez.
📌 Cümlede Anlam İlişkileri
Cümleler arasında farklı anlam ilişkileri bulunur. Bunları anlamak, metinleri daha iyi kavramanı sağlar.
- Neden-Sonuç (Sebep-Sonuç) Cümleleri: Bir eylemin hangi sebeple yapıldığını bildiren cümlelerdir. "Niçin?", "Neden?" sorularına cevap verir. (Örn: Yağmur yağdığı için dışarı çıkamadık.)
- Amaç-Sonuç Cümleleri: Bir eylemin hangi amaçla yapıldığını bildiren cümlelerdir. "Hangi amaçla?" sorusuna cevap verir. (Örn: Sınavı kazanmak için çok çalışıyor.)
- Koşul-Sonuç (Şart-Sonuç) Cümleleri: Bir eylemin gerçekleşmesinin başka bir eylemin gerçekleşmesine bağlı olduğunu bildiren cümlelerdir. Genellikle "-se, -sa" ekini alır. (Örn: Ödevini yaparsan oyun oynayabilirsin.)
💡 İpucu: Amaç-sonuç cümlelerinde "amacıyla, maksadıyla" kelimelerini kullanabiliriz. Neden-sonuç cümlelerinde ise "nedeniyle, yüzünden" gibi kelimelerle sebep belirtilir.
📌 Öznel ve Nesnel Yargılar
Bir cümlenin kişiden kişiye değişip değişmediği, o cümlenin öznel mi nesnel mi olduğunu belirler.
- Öznel Yargı: Kişiden kişiye değişen, kişisel duygu ve düşünceleri içeren, doğruluğu veya yanlışlığı kanıtlanamayan yargılardır. "Bence" ile başlayan cümleler gibi düşünebilirsin. (Örn: En güzel mevsim ilkbahardır.)
- Nesnel Yargı: Kişiden kişiye değişmeyen, herkesçe kabul gören, doğruluğu veya yanlışlığı kanıtlanabilen yargılardır. (Örn: Türkiye'nin başkenti Ankara'dır.)
📌 Fiilimsiler (Eylemsiler)
Fiilimsiler, fiil kök veya gövdelerine belirli ekler getirilerek oluşturulan, cümle içinde isim, sıfat veya zarf görevi üstlenen kelimelerdir. Fiil gibi çekimlenmezler (kip ve kişi eki almazlar).
- İsim-Fiil (Mastar): Fiillere "-ma, -ış, -mak" ekleri getirilerek yapılır. Cümlede isim gibi kullanılır. (Örn: Kitap okumayı severim. / Gülüşü çok güzeldi.)
- Sıfat-Fiil (Ortaç): Fiillere "-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş" ekleri getirilerek yapılır. Cümlede sıfat gibi kullanılır, genellikle bir ismi niteler. (Örn: Koşan adam yoruldu. / Gelecek günler güzel olsun.)
- Zarf-Fiil (Bağ-Fiil, Ulaç): Fiillere "-ken, -alı, -ince, -ip, -arak, -meden, -dıkça, -e...-e, -r...-mez, -asıya, -casına" gibi ekler getirilerek yapılır. Cümlede zaman veya durum bildirerek zarf görevi üstlenir. (Örn: Koşarak geldi. / Ders çalışırken uyudu.)
⚠️ Dikkat: Fiilimsi ekleriyle kip eklerini karıştırma! Fiilimsiler kip ve kişi eki almaz. Örneğin, "gelmiş" kelimesi geçmiş zaman kipi de olabilir (Ali gelmiş.) veya sıfat-fiil de olabilir (gelmiş geçmiş en iyi öğrenci).
📌 Yazım Kuralları (Önemli Notlar)
Doğru ve etkili iletişim için yazım kurallarına uymak çok önemlidir.
- Büyük Harflerin Kullanımı: Cümle başları, özel isimler (kişi adları, yer adları, millet, dil, din adları), unvanlar, kurum ve kuruluş adları, belirli tarih ve gün adları büyük harfle başlar.
- "ki" Bağlacının Yazımı: Bağlaç olan "ki" ayrı yazılır. (Örn: Çalış ki başarılı olasın.) "ki" eki ise bitişik yazılır. (Örn: Evdeki hesap çarşıya uymaz.) "Sonbahçemi" (sanki, oysaki, mademki, belki, halbuki, çünkü, meğerki) kelimelerindeki "ki"ler istisna olarak bitişik yazılır.
- "de" Bağlacının Yazımı: Bağlaç olan "de" ayrı yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlam bozulmaz. (Örn: Sen de gel.) Ek olan "-de" bitişik yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlam bozulur. (Örn: Evde kimse yoktu.)
- "mi" Soru Ekinin Yazımı: "mi" soru eki her zaman ayrı yazılır ve kendisinden sonra gelen ekler bitişik yazılır. (Örn: Geldin mi? / Çalışıyor musun?)
📌 Noktalama İşaretleri (Sık Kullanılanlar)
Noktalama işaretleri, okumayı ve anlamayı kolaylaştırır.
- Nokta (.): Tamamlanmış cümlelerin sonuna konur. Kısaltmalardan sonra ve sıra sayılarını belirtmek için kullanılır.
- Virgül (,): Eş görevli kelime veya kelime gruplarını ayırmak için kullanılır. Sıralı cümleleri ayırır. Hitaplardan sonra konur.
- Soru İşareti (?): Soru anlamı taşıyan cümle veya kelimelerin sonuna konur.
- Ünlem İşareti (!): Sevinç, korku, şaşkınlık gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna konur. Seslenme ve hitaplardan sonra da kullanılabilir.
- Kesme İşareti ('): Özel isimlere gelen çekim eklerini ayırmak için kullanılır. Sayılara gelen ekleri ayırır.
📝 **Unutma:** Bu konuları tekrar et, bol bol örnek soru çöz ve aklına takılan yerleri mutlaka öğretmenine sor. Başarı seninle olsun!
