Fiziksel (mekanik) çözünmenin en yaygın olduğu bölgeler, genellikle hangi iklim özelliklerine sahiptir?
A) Bol yağışlı ve ılıman
B) Yüksek nemli ve sıcak
C) Kurak ve günlük sıcaklık farkı fazla
D) Sürekli donmuş ve karla kaplı
E) Ilıman ve düzenli yağışlı
Fiziksel (mekanik) çözünme, kayaçların kimyasal yapısı değişmeden, sadece fiziksel olarak parçalanmasıdır. Bu süreçte sıcaklık değişimleri, donma-çözülme olayları, rüzgar ve suyun aşındırıcı etkisi gibi faktörler rol oynar. Şimdi seçenekleri inceleyerek hangi iklim koşullarının fiziksel çözünmeyi en çok etkilediğini bulalım:
- A) Bol yağışlı ve ılıman: Bol yağış kimyasal çözünmeyi hızlandırabilir, ancak fiziksel çözünme için en belirleyici faktör değildir. Ilıman iklim ise sıcaklık değişimlerinin çok olmadığı, dolayısıyla donma-çözülme gibi mekanik süreçlerin daha az etkili olduğu bir ortam sunar.
- B) Yüksek nemli ve sıcak: Yüksek nem ve sıcaklık da kimyasal çözünmeyi destekler. Fiziksel çözünme için gerekli olan ani sıcaklık değişimleri bu ortamda pek görülmez.
- C) Kurak ve günlük sıcaklık farkı fazla: İşte bu doğru seçeneğimiz! Kurak iklimlerde suyun kimyasal etkisi azdır. Ancak günlük sıcaklık farkının fazla olması, kayaçların sürekli ısınıp soğumasına neden olur. Bu durum, kayaçların genleşip büzülmesine ve zamanla çatlayıp parçalanmasına yol açar. Bu olaya termal yorulma da denir ve fiziksel çözünmenin en etkili olduğu ortamlardan biridir.
- D) Sürekli donmuş ve karla kaplı: Sürekli donmuş bölgelerde donma-çözülme olayları etkilidir, ancak günlük sıcaklık farkı fazla olan kurak bölgeler kadar yaygın bir fiziksel çözünme ortamı oluşturmaz. Ayrıca, kar örtüsü sıcaklık değişimlerini bir miktar izole edebilir.
- E) Ilıman ve düzenli yağışlı: Ilıman iklim ve düzenli yağış, kimyasal çözünmeyi desteklerken, fiziksel çözünme için gerekli olan ani sıcaklık değişimlerini sağlamaz.
Bu nedenle, fiziksel çözünmenin en yaygın olduğu bölgeler genellikle kurak ve günlük sıcaklık farkının fazla olduğu bölgelerdir. Çünkü bu tür ortamlarda kayaçlar sürekli olarak ısınıp soğuyarak mekanik olarak parçalanırlar.
Cevap C seçeneğidir.
