Granit gibi sert ve kristalli kayaçların fiziksel çözünmeye karşı dirençli olmasına rağmen, sıcaklık farklarının fazla olduğu çöl bölgelerinde kolayca parçalanmasının temel nedeni nedir?
A) Kimyasal çözünmenin etkisi
B) Bitki örtüsünün azlığı
C) Rüzgar erozyonunun şiddeti
D) Kayaçların içindeki minerallerin genleşme ve büzülme farkları
E) Yeraltı sularının etkisi
Merhaba arkadaşlar, bu soruyu birlikte adım adım inceleyelim ve doğru cevabı bulalım!
Sorumuz, granit gibi sert kayaçların çöllerde neden kolayca parçalandığı ile ilgili. Granit normalde çok dayanıklı bir kayaçtır, ancak çöl ortamında bu dayanıklılığı azalır. Bunun nedenini anlamak için seçenekleri tek tek değerlendirelim:
- A) Kimyasal çözünmenin etkisi: Kimyasal çözünme, kayaçların kimyasal yapısının değişmesiyle gerçekleşir. Çöllerde su az olduğu için kimyasal çözünme çok etkili değildir. Bu nedenle A seçeneği doğru cevap olamaz.
- B) Bitki örtüsünün azlığı: Bitki örtüsünün azlığı erozyonu etkileyebilir, ancak doğrudan kayaçların parçalanmasının temel nedeni değildir. Bu nedenle B seçeneği de doğru cevap değil.
- C) Rüzgar erozyonunun şiddeti: Rüzgar erozyonu çöllerde etkilidir, ancak granitin parçalanmasının asıl nedeni bu değildir. Rüzgar, zaten parçalanmış malzemeyi taşır. Bu nedenle C seçeneği de doğru cevap olamaz.
- D) Kayaçların içindeki minerallerin genleşme ve büzülme farkları: İşte bu çok önemli! Çöllerde gündüzleri sıcaklık çok yüksekken, geceleri çok düşüktür. Bu büyük sıcaklık farkları, granitin içindeki farklı minerallerin farklı oranlarda genleşmesine ve büzülmesine neden olur. Bu sürekli genleşme ve büzülme, kayaç içinde gerilimler oluşturur ve zamanla çatlaklara, dolayısıyla parçalanmaya yol açar. Bu nedenle D seçeneği doğru cevaptır.
- E) Yeraltı sularının etkisi: Çöllerde yeraltı suyu genellikle derinlerde bulunur ve kayaçların yüzeydeki parçalanmasında doğrudan etkili değildir. Bu nedenle E seçeneği de doğru cevap olamaz.
Gördüğümüz gibi, en mantıklı ve bilimsel açıklama D seçeneğinde verilmiştir. Çöl ortamındaki aşırı sıcaklık farkları, granitin yapısını zayıflatarak parçalanmasına neden olur.
Cevap D seçeneğidir.
