🎓 6. sınıf türkçe 1. dönem 2. yazılı örnek sorular, cevapları ve çözümleri Test 1 - Ders Notu
Bu ders notu, 6. sınıf Türkçe 1. dönem 2. yazılı sınavında karşılaşabileceğin sözcükte anlam, cümlede anlam, paragrafta anlam, dil bilgisi (sözcük yapısı) ile yazım kuralları ve noktalama işaretleri gibi temel konuları sade bir dille özetlemektedir.
📌 Sözcükte Anlam
Sözcükler, duygu ve düşüncelerimizi ifade etmemizi sağlayan en temel birimlerdir. Bir sözcüğün birden fazla anlamı olabilir ve bu anlamlar kullanıldığı cümleye göre değişir.
- Gerçek Anlam (Temel Anlam): Bir sözcüğün akla gelen ilk, herkesçe bilinen anlamıdır.
- Örnek: "Güneşin sıcaklığı tenimi yaktı." (Yakmak fiilinin gerçek anlamı)
- Mecaz Anlam: Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni, soyut anlamdır.
- Örnek: "Bu sözler kalbimi yaktı." (Yakmak fiili burada üzüntü, acı vermek anlamında mecaz kullanılmıştır.)
- Terim Anlam: Bilim, sanat, spor gibi belirli bir alana özgü, özel anlam taşıyan sözcüklerdir.
- Örnek: "Üçgenin iç açıları toplamı 180 derecedir." (Matematik terimi)
- Örnek: "Müzikte nota değerleri çok önemlidir." (Müzik terimi)
- Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler: Yazılışları farklı, anlamları aynı veya çok yakın olan sözcüklerdir.
- Örnek: "öğrenci - talebe", "doktor - hekim", "siyah - kara"
- Zıt Anlamlı (Karşıt Anlamlı) Sözcükler: Anlamca birbirinin tamamen karşıtı olan sözcüklerdir.
- Örnek: "açık - kapalı", "iyi - kötü", "gelmek - gitmek"
- Sesteş (Eş Sesli) Sözcükler: Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları tamamen farklı olan sözcüklerdir.
- Örnek: "Yaz" (mevsim) - "Yaz" (yazmak fiili)
- Örnek: "Gül" (çiçek) - "Gül" (gülmek fiili)
- Deyimler: Genellikle gerçek anlamından uzaklaşmış, iki veya daha fazla sözcükten oluşan kalıplaşmış söz gruplarıdır. Bir durumu, olayı etkili bir şekilde anlatır.
- Örnek: "Etekleri zil çalmak" (Çok sevinmek anlamında)
- Örnek: "Gözden düşmek" (Değerini yitirmek anlamında)
- Atasözleri: Uzun gözlem ve deneyimler sonucu ortaya çıkmış, öğüt veren, yol gösteren kalıplaşmış cümlelerdir. Genellikle mecaz anlam taşır ve ders verme amacı güder.
- Örnek: "Damlaya damlaya göl olur." (Küçük birikimlerin zamanla büyüyebileceğini anlatır.)
- Örnek: "Ağaç yaşken eğilir." (Eğitimin küçük yaşta başlaması gerektiğini anlatır.)
💡 İpucu: Deyimler ve atasözleri genellikle mecaz anlam taşır ve cümle içinde bir bütün olarak düşünülmelidir. Tek tek kelimelerin anlamı yerine, tüm grubun anlamını kavramaya çalış.
📌 Cümlede Anlam
Cümleler, duygu, düşünce veya durumları tam olarak anlatan söz dizileridir. Cümlelerin taşıdığı anlam özelliklerini bilmek, okuduğunu anlamayı ve doğru yorumlamayı kolaylaştırır.
- Öznel Yargı: Kişiden kişiye değişen, doğruluğu veya yanlışlığı kanıtlanamayan, kişisel görüş veya duygu içeren cümlelerdir.
- Örnek: "Bu kitap gerçekten çok sürükleyiciydi." (Kişisel bir beğeni)
- Nesnel Yargı: Kişiden kişiye değişmeyen, doğruluğu veya yanlışlığı kanıtlanabilen, herkesçe kabul gören yargılardır.
- Örnek: "Türkiye'nin en kalabalık şehri İstanbul'dur." (Kanıtlanabilir bir bilgi)
- Neden-Sonuç Cümleleri: Bir eylemin hangi sebeple yapıldığını bildiren cümlelerdir. "Neden?", "Niçin?" sorularına cevap verir. Genellikle "için, -den dolayı, -dığı için" gibi ifadeler kullanılır.
- Örnek: "Yağmur yağdığı için dışarı çıkamadık." (Dışarı çıkamamanın nedeni: yağmur yağması)
- Amaç-Sonuç Cümleleri: Bir eylemin hangi amaçla yapıldığını bildiren cümlelerdir. "Hangi amaçla?" sorusuna cevap verir. Genellikle "için, diye, üzere" gibi ifadeler kullanılır.
- Örnek: "Sınavı kazanmak için çok çalıştı." (Çok çalışmanın amacı: sınavı kazanmak)
- Koşul-Sonuç Cümleleri: Bir eylemin gerçekleşmesinin başka bir eylemin gerçekleşmesine bağlı olduğunu gösteren cümlelerdir. Genellikle "-se/-sa, -dikçe, -ince" gibi ekler veya "şartıyla" gibi kelimelerle kurulur.
- Örnek: "Ödevini yaparsan oyun oynayabilirsin." (Oyun oynamanın koşulu: ödevi yapmak)
- Karşılaştırma Cümleleri: İki veya daha fazla varlık, kavram ya da durum arasındaki benzerlik veya farklılıkları belirten cümlelerdir. "Daha, en, kadar, göre" gibi kelimelerle yapılır.
- Örnek: "Ali, Mehmet'ten daha uzundur." (Ali ile Mehmet'in boyları karşılaştırılıyor.)
- Benzetme Cümleleri: Bir kavramı, başka bir kavramın özellikleriyle açıklayarak anlatmaktır.
- Örnek: "Pamuk gibi elleri vardı." (Eller, pamuğun yumuşaklığına benzetilmiştir.)
- Abartma (Mübalağa) Cümleleri: Bir şeyi olduğundan çok daha büyük, küçük, az veya çok göstererek anlatmaktır.
- Örnek: "Bir fırın ekmek yedi, yine de doymadı." (Çok yemek yediği abartılarak anlatılıyor.)
⚠️ Dikkat: Neden-sonuç cümlelerinde "için" kelimesi yerine "amacıyla" getiremiyorsak neden-sonuçtur. Amaç-sonuç cümlelerinde ise "için" kelimesi yerine "amacıyla" getirebiliriz.
📌 Paragrafta Anlam
Paragraf, bir düşünceyi tam olarak anlatan, cümleler topluluğudur. Bir paragrafta ana fikir, konu, başlık ve yardımcı fikirler bulunur.
- Paragrafın Konusu: Paragrafta neyden bahsedildiğidir. "Bu paragrafta ne anlatılıyor?" sorusunun cevabıdır. Genellikle birkaç kelimeyle özetlenebilir.
- Paragrafın Ana Fikri (Ana Düşüncesi): Paragrafın yazılma amacıdır, yazarın okuyucuya vermek istediği temel mesajdır. "Bu paragraf bize ne öğretiyor?" sorusunun cevabıdır ve genellikle bir cümleyle ifade edilir.
- Paragrafın Başlığı: Paragrafın konusunu en iyi şekilde özetleyen, dikkat çekici sözcük veya söz grubudur. Paragrafı okumadan önce veya sonra konuyu tahmin etmeye yardımcı olur.
- Yardımcı Fikirler: Ana fikri destekleyen, açıklayan, geliştiren diğer düşüncelerdir. Ana fikrin anlaşılmasına katkıda bulunurlar.
- 5N1K Kuralı: Bir olayı veya durumu anlamak için "Ne, Nerede, Ne zaman, Nasıl, Neden, Kim?" sorularını sormak, paragraftaki temel bilgileri bulmaya yardımcı olur.
💡 İpucu: Ana fikir genellikle paragrafın başında veya sonunda yer alır, ancak bazen paragrafın geneline yayılabilir. Konu daha genelken, ana fikir daha özel ve yazarın mesajını içeren bir yargıdır.
📌 Dil Bilgisi: Sözcük Yapısı
Türkçede sözcükler kök ve eklerden oluşur. Sözcüklerin yapısını anlamak, dilimizi daha iyi kavramamızı ve doğru kullanmamızı sağlar.
- Sözcüğün Kökü: Bir sözcüğün anlamlı en küçük parçasıdır. Kök ile sözcüğün tamamı arasında anlam ilişkisi mutlaka olmalıdır.
- Örnek: "kitap-lık" kelimesinin kökü "kitap"tır. "Oku-l" kelimesinin kökü "oku-" fiilidir.
- Ekler: Sözcüklerin köklerine gelerek onların anlamını veya görevini değiştiren ses veya ses gruplarıdır.
- Yapım Ekleri: Sözcüğün anlamını veya türünü değiştiren eklerdir. Sözcükten yeni bir sözcük türetir.
- Örnek: "göz-lük" (gözden gözlük türemiş), "ev-li" (evden evli türemiş)
- Çekim Ekleri: Sözcüğün anlamını değiştirmeyen, sadece cümlede görevini (çoğul, hal, iyelik, zaman vb.) belirten eklerdir.
- Örnek: "kitap-lar" (çoğul eki), "ev-e" (yönelme hal eki)
- Basit Sözcükler: Hiç yapım eki almamış sözcüklerdir. Sadece kök halinde olabilirler veya çekim eki alabilirler.
- Örnek: "ev", "evler", "okulda"
- Türemiş Sözcükler: En az bir yapım eki almış sözcüklerdir.
- Örnek: "ev-li", "göz-lük-çü", "oku-l"
- Birleşik Sözcükler: İki veya daha fazla sözcüğün birleşmesiyle oluşan yeni sözcüklerdir.
- Örnek: "Hanımeli", "mirasyedi", "gecekondu"
⚠️ Dikkat: Kökü bulurken, ekleri çıkardığımızda kalan kısmın sözcüğün bütünüyle anlam ilişkisi olmasına çok dikkat etmelisin. Örneğin "balıkçı" kelimesinin kökü "balık"tır, ama "bal" değildir.
📌 Yazım Kuralları
Yazım kuralları, Türkçeyi doğru ve anlaşılır bir şekilde yazmamızı sağlayan kurallardır. Sınavlarda sıkça sorulan önemli bir konudur.
- Büyük Harflerin Kullanımı:
- Cümle başları, özel isimler (kişi, yer, millet, dil, din, gezegen adları), unvanlar, kurum adları, belirli tarih ve gün adları büyük harfle başlar.
- Örnek: "Ankara'ya gittik.", "Türk Dili", "Ayşe Hanım", "29 Ekim Cumhuriyet Bayramı"
- "-ki" Bağlacı ve Ekinin Yazımı:
- Bağlaç olan "-ki" ayrı yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlam bozulmaz. Örnek: "Bil ki yarın geliyorum."
- Ek olan "-ki" (ilgi eki veya sıfat yapan ek) bitişik yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlam bozulur. Örnek: "Evdeki hesap çarşıya uymaz."
- "-de" Bağlacı ve Ekinin Yazımı:
- Bağlaç olan "-de" ayrı yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlam bozulmaz. Örnek: "Sen de gel."
- Ek olan "-de" (bulunma hal eki) bitişik yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlam bozulur. Örnek: "Evde kimse yok."
- Birleşik Kelimelerin Yazımı:
- Anlam kaybına uğrayan veya ses düşmesi/türemesi olan birleşik kelimeler bitişik yazılır. Örnek: "hanımeli", "kaybolmak" (kayıp olmak)
- Anlam kaybına uğramayanlar genellikle ayrı yazılır. Örnek: "deniz yılanı", "yer çekimi"
- Sayıların Yazımı:
- Metin içinde sayılar genellikle yazıyla (iki yüz), para, ölçü, istatistik gibi durumlarda rakamla (12 TL, 5 kg) yazılır.
- Sıra sayıları rakamla yazıldığında yanına nokta konur veya kesme işaretiyle ek ayrılır (6. sınıf, 6'ncı).
💡 İpucu: "-ki" ve "-de" bağlaçlarının ayrı mı bitişik mi yazılacağını anlamak için cümleden çıkarın. Anlam bozulmazsa bağlaçtır ve ayrı yazılır. "Kilerde" veya "dede" kelimelerini düşünerek de aklında tutabilirsin. (Kilerdeki - ki eki bitişik, dede ayrı yazılmaz).
📌 Noktalama İşaretleri
Noktalama işaretleri, yazılı anlatımda durakları, vurguları, tonlamaları ve anlam ilişkilerini göstermek için kullanılır. Okumayı ve anlamayı kolaylaştırır.
- Nokta (.): Tamamlanmış cümlelerin sonuna, bazı kısaltmaların sonuna, sıra bildiren sayıların sonuna konur.
- Örnek: "Ders bitti.", "Dr. Ali", "6. sınıf"
- Virgül (,): Eş görevli sözcükleri/söz gruplarını ayırmak, sıralı cümleleri ayırmak, ara sözleri belirtmek, hitaplardan sonra kullanmak için kullanılır.
- Örnek: "Elma, armut, muz aldık.", "Çocuk, annesine döndü, gülümsedi."
- Soru İşareti (?): Soru anlamı taşıyan cümlelerin sonuna konur.
- Örnek: "Bugün okula gittin mi?"
- Ünlem İşareti (!): Sevinç, korku, şaşkınlık, acı gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna veya hitaplardan sonra konur.
- Örnek: "Eyvah, geç kaldım!", "Ne mutlu Türk'üm diyene!"
- Kesme İşareti ('): Özel isimlere gelen çekim eklerini ayırmak için (Ankara'ya), kısaltmalara gelen ekleri ayırmak için (TDK'nin), belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için (29 Ekim 1923'te) kullanılır.
- Örnek: "Ayşe'nin kalemi", "Türkiye'miz", "TBMM'nin kararı"
- Tırnak İşareti (" "): Başkasına ait sözleri doğrudan aktarmak, özel olarak vurgulanmak istenen sözcükleri belirtmek veya eser adlarını göstermek için kullanılır.
- Örnek: Öğretmen "Çalışmak başarının anahtarıdır." dedi.
- Örnek: "Sinekli Bakkal" romanını okudum.
⚠️ Dikkat: Özel isimlere gelen yapım ekleri ve ondan sonra gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz. (Örnek: Türkçe, Türkçenin, Ankaralı, Ankaralıya)
