Soru:
Lozan Antlaşması'nın "Boğazlar" ile ilgili hükümleri, 1936 yılında imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile değiştirilmiştir. Bu değişikliğin temel sebebi nedir ve Montrö Sözleşmesi Türkiye'ye hangi önemli hakları geri kazandırmıştır?
Çözüm:
💡 Bu soru, Lozan'daki bir zaafiyetin nasıl giderildiğini ve Türkiye'nin egemenlik haklarını nasıl güçlendirdiğini anlamamızı istiyor.
- ➡️ İlk adım, Lozan'daki Boğazlar rejimini hatırlamaktır. Lozan'da Boğazlar, Türkiye'nin başkanlık ettiği uluslararası bir komisyon tarafından yönetiliyordu ve askersiz bir bölge ilan edilmişti. Bu durum Türkiye'nin egemenlik hakkını ve güvenliğini kısıtlıyordu.
- ➡️ İkinci adım, değişikliğin nedenini analiz etmektir. 1930'larda dünyada yükselen faşist tehditler (İtalya ve Almanya) ve silahsızlanma konferanslarının sonuçsuz kalması, Türkiye'nin Boğazları savunmasız bırakan bu statüden kurtulma ihtiyacını doğurdu. Temel sebep, değişen dünya siyasi konjonktüründe Türkiye'nin güvenliğini sağlama ihtiyacıdır.
- ➡️ Üçüncü adım, Montrö ile kazanılan hakları sıralamaktır:
- Egemenlik Hakkı: Boğazlar Komisyonu kaldırıldı, Boğazların yönetimi tamamen Türkiye'ye bırakıldı.
- Askermileştirme Hakkı: Boğazlar bölgesini tekrar askerleştirme ve tahkim etme hakkı elde edildi.
- Geçiş Rejiminde Söz Hakkı: Türkiye, savaş ve barış zamanında Boğazlardan geçiş kurallarını belirlemede söz sahibi oldu.
✅ Sonuç: Montrö Sözleşmesi, Lozan'ın kısıtlayıcı hükümlerini ortadan kaldırarak Türkiye'ye tam egemenlik ve güvenlik haklarını geri vermiş, bu sayede Türkiye'nin uluslararası prestijini ve jeopolitik gücünü artırmıştır.
