Soru:
Bir öğrenci, "İç kuvvetler yeryüzünün kabartılarını oluştururken, dış kuvvetler ise bu kabartıları aşındırarak düzleştirir." genellemesini yapmıştır.
Buna göre, aşağıdaki yeryüzü şekillerinden hangisi bu genellemeye uygun bir örnek oluşturmaz?
- A) Kırgıbayır
- B) Delta Ovası
- C) Horst
- D) Moren Set Gölleri
- E) Peribacaları
Çözüm:
💡 Soru, iç kuvvetlerin "yapıcı", dış kuvvetlerin ise "yıkıcı/yontucu" olduğu genellemesine aykırı olan şekli bulmamızı istiyor. Yani, dış kuvvetlerin oluşturduğu bir yapıyı aramalıyız.
- ➡️ A) Kırgıbayır: Yağmur sularının bitki örtüsüz yamaçları aşındırmasıyla (dış kuvvet) oluşur. Bu, yıkıcı/yontucu bir şekildir. Genellemeye uyar.
- ➡️ B) Delta Ovası: Akarsuların taşıdığı alüvyonları denize biriktirmesiyle (dış kuvvet) oluşur. Bu, dış kuvvetlerin yapıcı/yapılandırıcı bir etkisidir. Genellemeye uymaz.
- ➡️ C) Horst: Yerkabuğundaki kırıklar (faylar) boyunca oluşan yükselti bloklarıdır. Bu, tipik bir iç kuvvet (tektonik) ürünüdür. Genellemeye uyar.
- ➡️ D) Moren Set Gölleri: Buzulların biriktirdiği moren depolarının (dış kuvvet) önü kapattığı göllerdir. Bu da dış kuvvetlerin yapıcı etkisidir, ancak soru kökü "oluşturmaz" dediği için B şıkkı daha doğrudan ve net bir cevaptır.
- ➡️ E) Peribacaları: Rüzgar ve sel sularının aşındırmasıyla (dış kuvvet) oluşur. Bu, yontucu bir şekildir. Genellemeye uyar.
✅ Genelleme, dış kuvvetlerin sadece aşındırdığını söyler. Oysa B şıkkı Delta Ovası, dış kuvvetlerin (akarsular) biriktirme yaparak yeni bir yeryüzü şekli oluşturduğunu gösterir. Bu nedenle genellemeye uygun bir örnek değildir.
