Soru:
Aşağıdaki cümlede yapım eki almış olan kelimeleri bulunuz ve bu eklerin kelimeye hangi yeni anlamı kattığını açıklayınız.
"Gözlüklü çocuk, kitaplıktan bir hikâye kitabı aldı."
Çözüm:
💡 Bir kelimenin yapım eki alıp almadığını anlamak için, kelimenin köküne eklenen ekin onu anlam olarak değiştirip değiştirmediğine bakarız. Çekim ekleri (iyelik, hal, kip ekleri) anlamı değiştirmez, sadece kelimenin cümle içindeki görevini belirler.
- ➡️ Gözlüklü: Kelimenin kökü "göz" ismidir. "-lük" eki, "göz" kelimesine "için" anlamı katarak "gözlük" (göz için olan şey) yapar. Daha sonra "-lü" eki eklenerek "gözlüklü" (gözlüğü olan) anlamı oluşur. Her iki ek de (-lük, -lü) anlamı değiştirdiği için yapım ekidir.
- ➡️ Kitaplıktan: Kelimenin kökü "kitap" ismidir. "-lık" eki eklenerek "kitaplık" (kitap konulan yer) anlamındaki yeni bir kelime türetilmiştir. Bu bir yapım ekidir. "-tan" eki ise ayrılma (çıkma) hal ekidir ve bir çekim ekidir; anlamı değiştirmez, sadece cümledeki işlevi (nereden alındığını) belirtir.
- ➡️ Hikâye: Bu kelime kök haldedir, yapım eki almamıştır.
- ➡️ Kitabı: Kök "kitap"tır. "-ı" eki, belirtme hal eki (çekim eki) olduğu için bu kelime yapım eki almamıştır.
✅ Sonuç olarak, cümlede gözlüklü ve kitaplık kelimeleri yapım eki almıştır.
