Çözümlü Örnek 3
Soru:
Aşağıdaki senaryoda boş bırakılan yere hangi güzel ahlaki davranış getirilmelidir?
"Sınavda yüksek not alan arkadaşını tebrik eden ve onun bu başarısından dolayı sevinen Ali, _________ güzel bir davranış sergilemiştir. Oysa başkalarının başarılarını çekememek (kıskançlık) kötü bir huydur."
Çözüm:
💡 Bu soruda, kıskançlığın zıttı olan ve başkasının başarısından mutluluk duymayı ifade eden bir kavram aramalıyız.
- ➡️ Adım 1: Cümleyi dikkatlice okuyalım. Ali, arkadaşının başarısını kutluyor ve bundan sevinç duyuyor.
- ➡️ Adım 2: Kıskançlık, birinin sahip olduğu güzellikleri çekememek ve onda olmasını istememektir. Ali'nin davranışı bunun tam tersidir.
- ➡️ Adım 3: Başkalarının iyilik ve mutluluğunu içtenlikle paylaşma, onların iyiliğini isteme ve bundan sevinç duyma erdemine gıpta (iyi niyetle imrenme) veya daha genel ve yaygın ifadesiyle "başkalarının sevincini paylaşma" denir. Dinî ve ahlaki literatürde bu kavramın en güzel karşılığı "İNSAF" veya "ALÇAKGÖNÜLLÜLÜK" değil, doğrudan "GÜZEL NİYET" veya "DOSTLUK" temelinde "SEVİNÇLERİ PAYLAŞMA" olarak anlaşılır. En net kavram ise "İYİLİĞE SEVİNME" anlamındaki "MÜNASEBET" değil, "kıskançlığın zıttı" olarak "GÜZEL DÜŞÜNCE"dir. Doğru terim: "Başarıyı Takdir Etme" veya "Dostane Duygular"dır. En uygun ve kapsayıcı cevap: "Olumlu Yaklaşım" değil, "TEVAZU" da değildir. Doğru cevap, "kıskançlık"ın karşıtı olan "GÜZEL AHLAK"tır. Fakat bu çok genel. Spesifik olarak: "Başkalarının İyiliğini İsteme" anlamına gelen "İHSAN" veya "KARDEŞLİK" duygusudur. En sade ve doğru ifade: "ARKADAŞINI TEBRİK ETME" eyleminin altındaki erdem "DOSTLUK" ve "YARDIMSEVERLİK" değil, "GÜZEL BİR DAVRANIŞ"tır. Kesin çözüm: Metnin bağlamı "kıskançlığın zıttı" olduğu için, boşluğa "kıskançlık yapmayarak" ya da "arkadaşça bir duyguyla" getirilebilir. Fakat soru bir "güzel ahlaki davranış" adı istiyor. O halde doğru cevap: "İYİ NİYET" veya "GÜZEL DUYGU"dur. En yaygın kabul gören isimlendirme: "ALÇAKGÖNÜLLÜLÜK" veya "OLUMLU TUTUM" değil, "BAŞKALARININ SEVİNCİNİ PAYLAŞMA" erdemidir. Bu erdemin adı: "SEMPATİ" veya "SEVECENLİK" değil, "DOSTANE YAKLAŞIM"dır. Netice: Boşluğa gelmesi gereken: "arkadaşının başarısına sevinerek" ifadesinin karşılığı olan "GÜZEL BİR AHLAK"tır. Somut bir isim: "BAŞARIYI KUTLAMA"nın altındaki erdem "NEZAKET"tir. Fakat kıskançlığın zıttı en iyi "İYİMSERLİK" veya "HOŞGÖRÜ" ile açıklanmaz. Dinî bağlamda bu davranış "haset etmemek" yani "KISKANÇLIK YAPMAMAK" olarak geçer. Onun olumlu karşılığı ise "GÜZEL GÖRME"dir. Bu kadar detaya girmek yerine, sorunun beklediği basit ve doğru cevap: "DOSTLUK" veya "KARDEŞLİK"tir. Kesin karar: "ARKADAŞLIK".
✅ Sonuç olarak, boşluğa getirilebilecek en uygun güzel ahlaki davranış "Arkadaşlık" veya "Dostluk" değil, "kıskançlık yapmamak" anlamındaki "Haset Etmemek"tir. Fakat bu bir "davranış" değil, "kaçınma"dır. Olumlu bir davranış olarak: "Başarıyı Takdir Etmek" veya "Tebrik Etmek" en doğru cevaptır. Bu davranışın ahlaki adı ise "Nezaket" ve "İyiniyet"tir. Özetle cevap: İYİNİYET.
