Bilginin doğruluk ölçütleri nelerdir (Uygunluk, Tutarlılık, Tümel uzlaşım)

Orta Çağ'da Avrupa'da "Dünya, evrenin merkezindedir (Yermerkezcilik modeli)." bilgisi yaygın olarak kabul görüyordu. Kopernik ve Galileo ise "Güneş, evrenin merkezindedir (Güneşmerkezcilik modeli)." iddiasını ortaya attı. Bu tarihsel bağlamda, her iki bilginin doğruluk ölçütleri açısından (Uygunluk, Tutarlılık, Tümel Uzlaşım) bir değerlendirmesini yapınız.

💡 Tarihsel bir paradigma değişimini doğruluk ölçütleriyle inceleyelim.

• ➡️ Tümel Uzlaşım: Orta Çağ'da Kilise'nin etkisiyle Yermerkezcilik modeli tümel uzlaşım ölçütünü karşılıyordu. Toplumun büyük çoğunluğu ve otoriteler bu bilgiyi doğru kabul ediyordu. Kopernik'in modeli ise başlangıçta bu uzlaşıma aykırıydı.
• ➡️ Uygunluk: Galileo'nun teleskopla yaptığı gözlemler (Jüpiter'in uydularını görmek gibi), Yermerkezcilik modelinin açıklamakta zorlandığı gerçekler ortaya koydu. Güneşmerkezcilik modeli ise bu gözlemlenen gerçeklerle daha iyi uygunluk içindeydi.
• ➡️ Tutarlılık: Yermerkezcilik modeli, gezegenlerin geriye hareketi gibi gözlemlenen olguları açıklamak için karmaşık ve bazen tutarsız ek varsayımlar (episikluslar) gerektiriyordu. Güneşmerkezcilik modeli ise aynı olguları daha basit ve kendi içinde daha tutarlı bir şekilde açıklayabiliyordu.

✅ Sonuç: Yermerkezcilik modeli, gücünü çoğunlukla Tümel Uzlaşım ölçütünden alıyordu. Güneşmerkezcilik modeli ise, gözlemsel gerçeklerle Uygunluk ve teorik açıdan Tutarlılık ölçütlerinde daha başarılı olduğu için zamanla kabul görmüştür. Bu durum, bir bilginin yaygın olarak kabul edilmesinin (tümel uzlaşım) mutlak doğru olmayabileceğini göstermektedir.