Soru:
"Su, deniz seviyesinde 100°C'de kaynar." ifadesi bir bilimsel bilgi olarak kabul edilir. Bu bilginin doğruluğu hangi ölçütlere dayandırılabilir? Aşağıdaki senaryoyu dikkate alarak açıklayınız: Bir kişi, bir dağın zirvesinde suyu kaynatmaya çalışır ve suyun 90°C'de kaynadığını gözlemler.
Çözüm:
💡 Bilimsel bir genelleme ile bireysel bir gözlem arasındaki farkı doğruluk ölçütleriyle analiz edelim.
- ➡️ Uygunluk Ölçütü: Dağdaki kişinin gözlemi (suyun 90°C'de kaynaması), kendi özel koşullarındaki gerçeklikle uyumludur. Ancak, "Su, deniz seviyesinde 100°C'de kaynar." bilgisi, belirli koşullar (deniz seviyesi, standart atmosfer basıncı) altında yapılan sayısız gözlemle uyumludur. Kişinin gözlemi genel bilgiyi çürütmez, çünkü genel bilgi koşula bağlıdır. Bu nedenle, genel bilgi kendi tanımlandığı koşullar için uygunluk ölçütünü karşılar.
- ➡️ Tutarlılık Ölçütü: "Su, deniz seviyesinde 100°C'de kaynar." bilgisi, fizik ve kimya kanunlarıyla (örneğin, kaynama noktasının basınçla değişmesi) tamamen tutarlıdır. Dağda suyun daha düşük sıcaklıkta kaynaması da aynı fizik kanunlarıyla tutarlıdır. İki durum arasında bir çelişki yoktur.
- ➡️ Tümel Uzlaşım Ölçütü: Bu bilgi, tüm bilim camiası tarafından kabul edilen, ders kitaplarına girmiş tümel bir uzlaşımdır.
✅ Sonuç: "Su, deniz seviyesinde 100°C'de kaynar." bilgisinin doğruluğu, üç ölçütle de (Uygunluk, Tutarlılık, Tümel Uzlaşım) desteklenmektedir. Dağdaki gözlem ise bu genel bilgiyi yanlışlamaz, aksine onun dayandığı bilimsel ilkeleri (basınç-kaynama noktası ilişkisi) doğrular.
