Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nesne eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?
(I) Bütün ödevlerimi bitirdim ve kontrol ettim.
(II) Onu hem çok seviyor hem de saygı duyuyordu.
(III) Bu kitabı okudum ve çok beğendim.
(IV) Konuyu anlamadığımı söyledim, ancak dinlemedi.
Çözüm:
💡 Nesne eksikliği, bağlaçlarla bağlanan cümlelerde ortak kullanılan nesnenin ikinci fiille uyumsuz olmasıdır. Fiillerin nesnelerini kontrol et.
- ➡️ I. cümle: "Bütün ödevlerimi bitirdim ve (ödevlerimi) kontrol ettim." "Kontrol ettim" fiili "ödevlerimi" nesnesini alabilir. ✅ Bozukluk yok.
- ➡️ II. cümle: "Onu hem çok seviyor hem de (ona) saygı duyuyordu." "Saygı duyuyordu" fiili "kime?" sorusuna cevap verir ve bu bir dolaylı tümleçtir (-A hali). "Onu" nesnesi (belirtme hali) bu fiille kullanılamaz. "Ona" dolaylı tümleci eksiktir. ❌ Bozukluk var.
- ➡️ III. cümle: "Bu kitabı okudum ve (kitabı) çok beğendim." "Beğendim" fiili "kitabı" nesnesini alabilir. ✅ Bozukluk yok.
- ➡️ IV. cümle: "Konuyu anlamadığımı söyledim, ancak (o beni) dinlemedi." Burada "dinlemedi" fiilinin nesnesi "beni" dir ve cümlede eksiktir, bu da bir nesne eksikliğidir. Ancak bu, II. cümledeki kadar yaygın bir örnek değildir. KPSS'de II. cümle daha tipik bir soru kalıbıdır.
✅ En net ve klasik nesne/dolaylı tümleç eksikliği II. cümlede görülmektedir. "Sevmek" fiili belirtili nesne ("onu") alırken, "saygı duymak" fiili dolaylı tümleç ("ona") alır.
