Kanunname-i Ali Osman (Kardeş katli)

Soru: Kanunname-i Ali Osman'da belirtilen "kardeş katli" uygulaması ile İslam hukuku (şeriat) arasındaki çelişki nasıl açıklanmıştır? Osmanlı yöneticileri bu ikilemi nasıl çözmüşlerdir?

Çözüm:

İslam hukukuna göre masum bir insanın öldürülmesi kesinlikle yasaktır ve büyük günah sayılır. Kanunname-i Ali Osman'daki kardeş katli maddesi ise bu temel ilkeyle doğrudan çelişmektedir.

Osmanlı yöneticileri bu ikilemi şu şekilde çözmüşlerdir:

• "Nizam-ı Alem" (Dünya Düzeni) doktrini: Devletin bekası ve toplumun huzuru için bazı özel durumlarda olağanüstü tedbirler alınabileceği görüşü benimsenmiştir.
• Örfî hukuk anlayışı: Padişahın, kamu yararı için şeriatın izin verdiği ölçüde ek kanunlar çıkarabileceği kabul edilmiştir.
• Fetva mekanizması: Uygulamanın meşruiyeti için şeyhülislamlardan fetva alınmıştır. Fetvalarda genellikle "fitneyi önlemek" gerekçesiyle bu uygulamanın caiz olabileceği belirtilmiştir.

Bu şekilde, devletin bekasının bireyin yaşam hakkından daha önemli olduğu bir anlayış geliştirilerek ikilem aşılmaya çalışılmıştır.