Soru: Kardeş katli uygulamasının zaman içinde nasıl değiştiğini açıklayınız. I. Ahmet döneminde getirilen "ekber ve erşed" (büyük ve akıllı) sistemi ile önceki uygulama arasındaki farklar nelerdir?
Çözüm:
Kardeş katli uygulaması Osmanlı tarihi boyunca sabit kalmamış, değişen şartlara göre dönüşmüştür.
Klasik dönem uygulaması (Fatih'ten I. Ahmet'e kadar):
- Padişah öldüğünde veya tahta çıktığında kardeşlerinin öldürülmesi
- Tüm şehzadelerin potansiyel rakip olarak görülmesi
- Taht kavgası riskinin fiziksel olarak ortadan kaldırılması
I. Ahmet dönemi reformu (1603 sonrası):
- "Ekber ve erşed" sisteminin getirilmesi: Hanedanın en yaşlı ve en akıllı üyesinin tahta çıkması
- Kardeş katlinin resmen kaldırılması
- Şehzadelerin sancaklara gönderilmesi uygulamasının sona ermesi
- Şehzadelerin "kafes" sisteminde sarayda kapalı tutulmaya başlanması
Temel farklar:
- Önceki sistemde taht mücadelesi fiziksel olarak engellenirken, yeni sistemde kurumsal bir veraset kuralı getirilmiştir.
- Kardeş katli yerine, şehzadelerin sarayda kontrol altında tutulduğu bir sistem geliştirilmiştir.
- Bu değişiklik, devletin gücünün zayıflaması ve merkezi otoritenin eskisi kadar güçlü olmamasıyla ilişkilidir.
