Soru:
Aşağıdaki durumların hangisinde "koşulsuz uyarıcı (Et)" ve "koşulsuz tepki" birlikte verilmiştir?
- A) Okul zilinin çalması - Öğrencilerin sınıfa girmesi
- B) Limon dilimini görmek - Ağzın sulanması
- C) Dişçinin matkap sesi - Kalp atışının hızlanması
- D) Soğan doğrarken gözlerin yaşarması - Soğan kokusu
- E) Rüzgarlı havada pencere sesi - Ürperme
Çözüm:
💡 Seçenekleri tek tek inceleyerek hangisinin doğuştan gelen, öğrenilmemiş bir uyarıcı-tepki çifti olduğunu bulmalıyız.
- ➡️ A Seçeneği: Okul zili ve sınıfa girme öğrenilmiş bir davranıştır. Zil başlangıçta nötr bir uyarıcıydı. Bu bir koşullu uyarıcı - koşullu tepki örneğidir.
- ➡️ B Seçeneği: Limon dilimini görmek öğrenilmiş bir uyarıcı olabilir. Asıl koşulsuz uyarıcı limonun ekşi tadıdır. Görme ile ağzın sulanması koşullu tepkiye örnektir.
- ➡️ C Seçeneği: Matkap sesi başlangıçta nötr bir uyarıcıdır. Acı deneyimi (koşulsuz uyarıcı) ile eşleşerek koşullu uyarıcı haline gelmiştir. Kalp atışının hızlanması bu durumda koşullu tepkidir.
- ➡️ D Seçeneği: Soğanın gözleri yakıcı kimyasalları (Et) koşulsuz uyarıcıdır. Buna verilen doğal fizyolojik tepki gözlerin yaşarmasıdır (koşulsuz tepki). Seçenekte bu ilişki ters yazılmıştır.
- ➡️ E Seçeneği: Ani ve şiddetli bir soğuk hava (Et) koşulsuz uyarıcıdır. Buna verilen doğal fizyolojik tepki ürpermedir (koşulsuz tepki). Rüzgarlı hava ve pencere sesi ise bununla ilişkilendirilebilir ancak temel, öğrenilmemiş çift soğuk ve ürpermedir. Bu seçenek, doğrudan fiziksel soğuğun neden olduğu bir refleksi ifade eder.
✅ Sonuç: Doğru cevap, soğuk havanın (rüzgarın fiziksel etkisi) ürpermeye neden olduğu E seçeneğidir. Soğuk, doğuştan gelen bir koşulsuz uyarıcıdır.
