Soru:
Bir hücrenin bölünmesiyle ilgili aşağıdaki gözlemler yapılıyor:
- Oluşan hücrelerin genetik yapısı birbirinden farklıdır.
- Bölünme sonucunda kromozom sayısı ana hücrenin yarısı kadar olan dört hücre oluşmuştur.
- Bölünme sırasında homolog kromozom çiftleri görülmüştür.
Bu gözlemlere dayanarak, bu hücre bölünmesi ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine kesinlikle varılamaz?
- A) Bu bir mayoz bölünmedir.
- B) Eşey hücrelerinin (gamet) oluşumunda görülür.
- C) Crossing-over (parça değişimi) gerçekleşmiştir.
- D) Vücut hücrelerinde (somatik hücre) gerçekleşmiştir.
Çözüm:
💡 Gözlemlerden yola çıkarak bölünme tipini belirlemeli ve sonra seçenekleri bu bilgiye göre değerlendirmeliyiz.
- ➡️ Bölünme Tipini Belirleme: "Kromozom sayısı yarıya inmiş" ve "4 hücre oluşmuş" bilgisi, bölünmenin mayoz olduğunu kesin olarak gösterir. Ayrıca "homolog kromozom çiftlerinin görülmesi" de mayoz I'e işaret eder. Bu nedenle A seçeneğine kesinlikle varılır.
- ➡️ B Seçeneği: Mayoz bölünme, eşey ana hücrelerinden gamet (sperm/yumurta) oluşumunda gerçekleşir. Bu yargıya da varılabilir.
- ➡️ C Seçeneği: Gözlemlerde "genetik yapıların farklı olduğu" belirtilmiş. Bu farklılığın nedeni kesinlikle crossing-over olabilir, ancak tek nedeni değildir. Homolog kromozomların rastgele ayrılması da genetik çeşitlilik yaratır. Bu nedenle, genetik farklılık oldu diye kesinlikle crossing-over gerçekleştiğini söyleyemeyiz. Bu yargıya kesin olarak varılamaz.
- ➡️ D Seçeneği: Mayoz bölünme, insanlarda ve birçok canlıda eşey ana hücrelerinde gerçekleşir, vücut hücrelerinde (deri, karaciğer hücresi vb.) gerçekleşmez. Bu nedenle "Vücut hücrelerinde gerçekleşmiştir" yargısına kesinlikle varılamaz.
✅ Sonuç: Soru, kesinlikle varılamayacak yargıyı soruyor. Hem C hem de D seçeneği kesin değildir. Ancak D seçeneği, mayozun tanımı gereği kesinlikle yanlış bir çıkarım iken, C seçeneği bir olasılıktır. Sorunun vurgusu "kesinlikle varılamaz" olduğu için, mayozun somatik hücrelerde gerçekleştiğini söylemek temel biyoloji bilgisine aykırıdır. Bu nedenle en doğru ve kesin cevap D'dir.
