Soru: 17. yüzyıl ıslahatları ile 18. yüzyıl (Lale Devri ve sonrası) ıslahatlarını karşılaştırarak, 17. yüzyıl ıslahatlarının neden 'gelenekçi' olarak nitelendirildiğini açıklayınız.
Çözüm: Karşılaştırma aşağıdaki gibidir:
17. Yüzyıl Islahatları (Duraklama Dönemi):
- Amaç: Klasik Osmanlı düzenini (Kanuni dönemi) yeniden canlandırmak.
- Yöntem: Eski kanun ve nizamları uygulamak, bozulan kurumları (tımar, kapıkulu ocakları) aslına döndürmeye çalışmak.
- Kaynak: İç dinamikler (Osmanlı geleneği); Avrupa'dan örnek alınmamıştır.
- Kapsam: Daha çok askeri ve idari alanlarda, yüzeysel düzenlemeler.
- Örnek: IV. Murat'ın yasakları, Köprülüler'in otoriteyi sağlama çabaları.
18. Yüzyıl Islahatları (Özellikle Lale Devri ve sonrası):- Amaç: Avrupa'nın askeri, teknik ve bazı kültürel üstünlüklerini taklit ederek devleti güçlendirmek.
- Yöntem: Yeni kurumlar oluşturmak (matbaa, itfaiye, kâğıt fabrikası), Avrupa'dan uzman getirmek.
- Kaynak: Dış dinamikler (Avrupa örnek alınmaya başlanmıştır).
- Kapsam: Askeri alan (subay yetiştirme, teknik eğitim) yanında kültürel ve sosyal alanlara da yayılmıştır.
- Örnek: Matbaanın kurulması, itfaiye teşkilatı, askeri okulların açılması.
Sonuç: 17. yüzyıl ıslahatları, sorunları çözmek için geçmişe (geleneksel düzene) dönmeyi hedeflediği, Avrupa'dan etkilenmediği ve köklü değişiklikler getirmediği için 'gelenekçi' olarak nitelendirilir. 18. yüzyılda ise 'batılılaşma' yönünde adımlar atılmaya başlanmıştır.
