Soru:
Bir tarih araştırmacısı, Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluş dönemine ait olduğu iddia edilen ve üzerinde "1299" yazılı bir gümüş sikke buluyor. Bu sikkenin gerçekten o döneme ait olup olmadığını anlamak için dış tenkit yöntemini nasıl uygular? Aşağıdaki adımları açıklayınız.
Çözüm:
💡 Dış tenkit, bir kaynağın gerçekliğini ve orijinalliğini kontrol etmek için kullanılan bir yöntemdir. Kaynağın fiziksel özelliklerine ve kökenine odaklanır.
- ➡️ Fiziksel İnceleme: İlk olarak sikkenin yapıldığı metal (gümüş) analiz edilir. 13. yüzyıl Osmanlı gümüş sikkelerindeki metalürjik bileşim ile bu sikkenin bileşimi karşılaştırılır. Ayrıca sikkenin ağırlığı, çapı ve kalınlığı dönemin standartlarıyla uyumlu mu diye bakılır.
- ➡️ Yazı ve Sembol İncelemesi: Sikke üzerindeki yazıların (hat) stili, kullanılan alfabe ve semboller incelenir. Örneğin, 1299 yılında henüz kullanıma girmemiş bir yazı stili veya sembol varsa, sikkenin sahte olduğu anlaşılır.
- ➡️ Aşınma ve Kirlilik Analizi: Sikkenin yüzeyindeki aşınma modeli doğal mı yoksa yapay yollarla mı oluşturulmuş? Ayrıca, toprakaltı kalıntıları veya karbon izleri gibi yaşını kanıtlayabilecek kirlilikler araştırılır.
- ➡️ Köken (Provenans) Araştırması: Sikke nerede ve hangi koşullarda bulundu? Güvenilir bir arkeolojik kazıdan mı çıktı, yoksa koleksiyoncular piyasasında mı ortaya çıktı? Bu kayıtlar sikkenin güvenilirliği hakkında kritik ipuçları verir.
✅ Tüm bu adımların sonucunda, sikkenin fiziksel ve kökensel özellikleri 1299 yılına uyuyorsa kaynak "otantik" kabul edilir ve içeriği üzerine çalışmaya başlanabilir. Aksi halde sahte olduğu anlaşılır ve tarihsel bir kanıt olarak kullanılmaz.
