Soru:
Bir tarihçi, İstanbul'un tarihî yarımadasındaki bir kazı alanında aşağıdaki buluntulara ulaşmıştır:
- Bizans dönemine ait bir sarayın temel kalıntıları
- Kazı alanındaki işçilerin kullandığı 2024 tarihli bir kazma kürek
- Toprak altından çıkarılan, üzerinde Latince yazılar olan bir mezar taşı
- Kazıyı yapan ekibin başkanının tuttuğu günlük notlar
Bu buluntulardan hangisi veya hangileri, İstanbul'un Bizans dönemi tarihini araştırmak isteyen bir tarihçi için birincil kaynak niteliği taşımaz?
Çözüm:
💡 Birincil kaynak, üzerinde çalışılan dönemden (Bizans dönemi) kalan ve o döneme doğrudan tanıklık eden kaynaktır. Amacımız Bizans tarihini araştırmak olduğuna göre, Bizans döneminden kalmayan veya o dönemi anlatmayan ögeleri bulmalıyız.
- ➡️ 1. Sarayın Temel Kalıntıları: Bizans döneminden kalan fiziksel bir kalıntıdır. Bu bir maddi birincil kaynaktır. (Taşır)
- ➡️ 2. 2024 Tarihli Kazma Kürek: Bu araç, kazıyı yapan modern ekibe aittir. Bizans dönemi hakkında doğrudan bilgi vermez, sadece kazı sürecinin bir parçasıdır. Bu nedenle birincil kaynak niteliği TAŞIMAZ. (Taşımaz)
- ➡️ 3. Latince Yazılı Mezar Taşı: Bizans döneminde dikilmiş orijinal bir yazıttır. Hem yazılı hem de maddi bir birincil kaynaktır. (Taşır)
- ➡️ 4. Kazı Başkanının Günlük Notları: Bu notlar, kazı sırasında tutulmuş olsa da, bir arkeoloğun modern gözlemleridir. Bizans döneminin kendisinden kalmamıştır. Bu nedenle, Bizans tarihi için birincil kaynak değil, modern bir belgedir. Birincil kaynak niteliği TAŞIMAZ. (Taşımaz)
✅ Sonuç olarak, 2 ve 4 numaralı buluntular, Bizans dönemi tarihi için birincil kaynak niteliği taşımaz.
