Soru:
Birincil kaynaklardan alınan aşağıdaki metni okuyunuz ve metnin tahlilini yaparak yazarın amacını belirleyiniz.
"...Ve bu şehr-i Stanbul ki, bi-misl ü bahâdır;
Bir sengine yekpâre Acem mülkü fedadır.
Bazarda dükkân-ı mücevherden telef olmaz,
Nice kanlar ki, cevher için döküldü yerde."
(Nedim, 18. yüzyıl)
Çözüm:
📜 Bu soruda, bir edebi birincil kaynağı (şiir) tahlil ederek yazarın bakış açısını ve amacını çözümlememiz isteniyor.
- ➡️ Adım 1: Metni Anlama Şair, İstanbul'u "eşsiz ve paha biçilmez" olarak nitelendiriyor. Taşlarından bir tanesi için bile bütün bir İran (Acem) mülkünün feda edilebileceğini söylüyor.
- ➡️ Adım 2: İmge ve Metafor Tahlili Şair, "mücevher dükkânı" metaforuyla İstanbul'u betimliyor. Bu dükkânda dökülen cevherlerin (mücevherlerin) aslında şehir için dökülen "kanlar" olduğunu ifade ediyor. Bu, şehrin değerinin savaşlar ve fedakârlıklarla kazanıldığına işaret eder.
- ➡️ Adım 3: Tarihsel Bağlam Nedim, Lale Devri şairidir. Bu dönemde zevk, sefa ve şehrin güzellikleri ön plandadır. Şiir, bu dönemin ruhunu yansıtan, İstanbul'a duyulan hayranlık ve bağlılığı ifade eden bir methiye (övgü) niteliğindedir.
- ➡️ Adım 4: Yazarın Amacını Çıkarma Yazarın temel amacı, İstanbul'un eşsiz güzelliğini, değerini ve onun uğruna yapılan fedakârlıkları vurgulayarak şehre olan sevgisini ve hayranlığını dile getirmektir.
✅ Tahlil sonucu: Yazarın amacı, İstanbul'u övmek ve onun stratejik, kültürel değerini vurgulamaktır.
