Soru:
Nötr bir elektroskoba negatif yüklü bir cisim dokundurulduğunda elektroskobun yaprakları önce açılır, sonra biraz kapanır ve tekrar açılır. Bu gözlem için aşağıdakilerden hangisi doğru bir açıklamadır?
- A) Elektroskop başlangıçta pozitif yüklüdür.
- B) Elektroskoba önce pozitif yüklü, sonra negatif yüklü bir cisim yaklaştırılmıştır.
- C) Elektroskoba dokundurulan cisim, yalıtkan bir maddeden yapılmıştır.
- D) Elektroskobun topuzu ve yaprakları farklı maddelerden yapılmıştır.
Çözüm:
💡 Bu soru, bir deneyin gözlemini yorumlamamızı istiyor. Olayları adım adım inceleyelim.
- ➡️ 1. Aşama (Dokunma): Negatif yüklü bir iletken cisim, nötr bir elektroskoba dokundurulur. Elektroskop, cismin negatif yükünün bir kısmını alarak negatif yüklenir. Bu nedenle aynı işaretli yükle yüklendiği için yapraklar anında açılır.
- ➡️ 2. Aşama (Kapanma): Soruda "sonra biraz kapanır" ifadesi var. Bu, yapraklardaki yük miktarının bir miktar azaldığını gösterir. Bu ancak cisim hala elektroskoba temas halindeyken, elektroskoba (topuza) pozitif yüklü başka bir cismin yaklaştırılmasıyla mümkündür. Pozitif yüklü cisim, topuzdaki ve yapraklardaki negatif yükleri kendine doğru çeker (indüksiyon). Bu da yapraklardaki net negatif yükün geçici olarak azalmasına ve biraz kapanmalarına neden olur.
- ➡️ 3. Aşama (Tekrar Açılma): Pozitif yüklü cisim uzaklaştırıldığında, yapraklara itilen negatif yükler tekrar eski konumlarına dağılır ve yapraklar tekrar eski haline (açık duruma) geri döner.
✅ Seçenekleri kontrol edelim:
A) Yanlış, çünkü elektroskop başlangıçta nötrdü.
B) Doğru, çünkü gözlemi açıklayan senaryo budur. Önce negatif yüklü cisim dokundurulmuş (ilk açılma), sonra pozitif yüklü bir cisim yaklaştırılmış (kapanma) ve sonra uzaklaştırılmıştır (tekrar açılma).
C) Yanlış, yük transferi için cisim iletken olmalıdır.
D) Yanlış, bu durumun gözlemle bir ilgisi yoktur.
Sonuç: Doğru cevap B seçeneğidir.
